“Ich schere mich einen Dreck um die Inszenierung”
Naar aanleiding van onze artikelenreeks De Librettist 1 & De Librettist 2 (en The Librettist part 1 and part 2) kwamen er nogal wat reacties binnen bij Opera Gazet, vaak in de trant van “opera is theater, en theater zonder vernieuwing is de dood in de pot”. Deels komen deze reacties eenvoudigweg omdat men de beide artikelen niet goed gelezen of niet begrepen heeft. Opera Gazet, althans de hoofdredacteur, heeft niets tegen vernieuwing; in welk kader dat te plaatsen is, hebben wij meermalen uiteengezet.
Een attente volger van Opera Gazet wees ons op een interview met dirigent Marek Janowski (“Ik geef geen zak om de enscenering.”)
Janowski (Warschau, 18 februari 1939) is een Duitse dirigent van Poolse afkomst. Zijn carrière speelde zich grotendeels af in Duitsland, Frankrijk en Amerika. Hij was o.m. van 1973 tot 1979 muzikaal directeur van de Opera van Dortmund. Van 2000 tot 2009 was Janowski dirigent van het Orchestre Philharmonique de Monte Carlo. Met de Staatskapelle Dresden maakte hij een complete opname van Der Ring des Nibelungen, die geldt als een van de beste registraties van deze operacyclus.
Richard Wagner: “Siegfrieds Trauermarsch” (Götterdämmerung) onder leiding van Marek Janowski
Triumviraat
Vanaf 2005 was Janowski een van de dirigenten van het “triumviraat” van het Pittsburgh Symphony Orchestra, met Sir Andrew Davis en Yan Pascal Tortelier. Hij richtte zich op het essentiële Duitse repertoire en maakte opnamen van werken van Beethoven, Wagner, Brahms, Weber en Strauss. Bij zijn afscheid van Pittsburgh werd hem de Otto Klemperer Guest Conductor Chair toegekend.
Marek Janowski, masterclass
Beethoven
Vanaf het seizoen 2005/06 was Janowski chef-dirigent van het Orchestre de la Suisse Romande. Janowski keerde in 2019 als chef-dirigent terug bij de Dresdner Philharmonie. In 2020 werden van het WDR Sinfonieorchester onder leiding van de 81-jarige Janowski de complete symfonieën van Beethoven op cd uitgebracht.
Beethoven – Pianoconzcrt Nr. 3 in c-klein | Seong-Jin Cho | Marek Janowski | WDR Sinfonieorchester
Uitwassen van het Regietheater
Marek Janowski is een van de grand seigneurs van het dirigentengilde. Al in de jaren negentig stelde hij de uitwassen van het Regietheater aan de kaak. In onderstaan interview vertelt hij wat voor hem een goede zanger is, wat een dirigent absoluut moet leren in zijn eerste jaren en hoe opera in de toekomst kan blijven bestaan. Het interview met Marek Janowski werd op 8 oktober 2021 opgenomen. Interviewster was Elisabeth Kulman.
In een interview 5 jaar daarvoor, in BR Klassiek, kraakte Janowski al enkele noten over het Regietheater: “Het Regietheater was afkomstig uit de DDR, zo omstreeks 1968. De West-Duitse cultuur sprong heel ondoordacht meteen op die trein. En de dramaturgen van de operahuizen goten er een pseudo-intellectueel sausje overheen. Daarbij werd steeds meer ontkend dat zingen iets heel anders is dan spreken, dat zingen een andere lichamelijke aanleg vereist, om nog maar te zwijgen van de mentale aanleg. Dat is precies mijn probleem met dat Regietheater. (…) Wat goede operamuziek aan drama te bieden heeft, dat mis ik enorm”, aldus Janowski. En hij gaat verder: “Wat mij in het algemeen bijzonder stoort aan deze moderne producties is de alom gebezigde term “muziektheater”. Het gaat niet om “muziektheater”, het gaat om opera! Een zanger kan niet op dezelfde manier acteren als een toneelacteur. Maar daar wordt de zanger maar al te vaak toe gedwongen! En dat gaat ten koste van zijn essentiële rol: en zijn rol is dat hij goed zingt!”
De tsunami van toneelregisseurs die zich aan de opera vergrijpen, soms zelfs zonder een noot te kunnen lezen, leidt maar al te vaak tot rampzalige resultaten, precies om de redenen die Janowski noemt. Opera is misschien een vorm van muziektheater, maar is niet gelijk aan muziektheater. En al helemaal niet aan urgent, desoriënterend, maatschappelijk- of woke-relevant muziektheater. De artistieke principes van opera worden meer en meer niet alleen genegeerd, maar ook met voeten getreden, gefaciliteerd door intendanten die meer bezig zijn met “inclusiviteit”, “diversiteit”, “vernieuwing” en zichzelf dan met kwaliteit. Zo wordt een hele generatie geïndoctrineerd die nog nooit een onbezoedelde opera heeft meegemaakt, die zich niet eens bewust is dat een opera achterstevoren wordt gespeeld.
Olivier Keegel
Onlangs kwam mij dit artikel opnieuw onder ogen. Dat bracht mij in herinnering, dat Marek Janowski betrekkelijk recent een complete opname van “Un ballo in maschera” op CD gezet heeft met Elisabeth Kulman – de interviewster van “Oper sollen andere machen” – als Ulrica, waarmee beiden – Janowski zelfs voor de tweede keer – toch teruggekomen lijken te zijn op eerder genomen besluiten om geen opera meer te dirigeren resp. het zingen eraan te geven.
Marek Janowski deelt in het interview met Elisabeth Kulman mede, dat hij geen (geënsceneerde) opera meer dirigeert, maar ziehier wat ik aantrof in de meest recente nieuwsbrief van het Wagner Genootschap Nederland: “Tenslotte wijzen wij u nog op bijgaande brief die onze voorzitter van Kammersänger Tomasz Konieczny mocht ontvangen omtrent het Baltic Opera Festival in juli 2023, een “reactivering van het Bayreuth van het noorden” met als dirigent van “Der fliegende Holländer”……Marek Janowski!
Hoe hebben jullie bij het rechte eind. Mag er vernieuwing komen : JA, MAAR, door mensen die weten waar ze mee bezig zijn. Die, die inderdaad soms geen noot kunnen lezen en hun “eigen” opera denken te moeten schrijven moeten ER STANTE PEDE uit. Het brengt deze hoog culturele kunst in gevaar. Inderdaad, de intendanten zijn heel dikwijls medeschuldig. Het opera lievend publiek zou daar moeten op reageren. Integendeel er is publiek waaraan men alles kwijt kan……vul het zelf maar in. Begin met de Duitse operazalen, Brussel, Brusselaars die naar Luik komen omdat ze die “hoog” intellectuele “directors” beu zijn.… Read more »