Le Nozze in Hannover: fatale regie-ingreep

Men komt een restaurant binnen, men heeft gereserveerd. Maar nog geen 10 seconden binnen weet men al: foutje. Hompetent. Als er op de menukaart dan ook nog “van de markt”, “van onze boerderij” of “vangst van viskotter UK 246” staat, dan weten wij het wel: telefoongesprek faken, emotioneel kijken, beleefd afmelden (“er schijnt rook gesignaleerd te zijn in onze woning”), en onder een meelevend “nou, sterkte meneer”, de pleiterik maken en gauw naar snackbar Dolf: Honger als een wolf? Dan snel naar snackbar Dolf.

Bij operabezoek gaat een overeenkomstige sequentie van gebeurtenissen aanzienlijk trager. Allerlei gedoe vóór de ouverture -trommelende “kids” die zaal en foyer onveilig maken, onduidelijk geklede types die een half uur voor de ouverture een volstrekt overbodige mimevoorstelling geven- is verwerpelijke en inmiddels ernstig afgezaagde nieuwlichterij. Voor het bewijs grijpen wij naar de semantiek, of voor het nieuwe door MAESTRO gegenereerde publiek (talloos veel miljoenen): “ouverture” betekent wel “opening”, ja?! Gemakshalve verwijzen wij naar Johannes 1:1-18: “In den beginne was het Woord en het Woord was bij God en het Woord was God.” Dus niet dat er vóór den beginne, het Woord, ook nog een paar flutromannetjes de ronde deden. Evenzo is de ouverture, indien voorhanden, het enig aanvaardbare begin van de opera. Zij draagt haar naam niet voor niets.

Maar wij dwalen af. Het aantal onzinnigheden dat wij de afgelopen decennia in diverse operahuizen moesten ondergaan, is zeer groot, maar wat ons in Hannover overkwam, tart elke beschrijving, hetgeen een ongunstige omstandigheid is als men toch -men doet het voor De Mensen!- moet beschrijven.

Wij zullen de inhoud van Le Nozze nu maar eens niet integraal van stal halen: wij veronderstellen deze bij u, lezers, inmiddels wel bekend: de bedienden Susanna en Figaro wensen in het huwelijk te treden, maar de graaf vertoont seksueel grensoverschrijdend gedrag en heeft concrete snode plannen met Susanna. Nu gaat het erom de graaf te betrappen op een complexe mix van ontrouw en leugens. Dat is het wel zo’n beetje toch?  Laten wij u meteen meenemen naar het einde van de voorstelling.  Tegen het einde van de finale vraagt de graaf zijn echtgenote om hem te vergeven voor zijn verwerpelijke amoureuze machtswellustige gedrag. De echtgenote is de beroerdste niet (in het huidige tijdsgewricht zou de graaf er niet zo makkelijk afkomen), en gans het volk zingt verheugd dat alles toch weer goed is gekomen. Dit heette vroeger een happy end.

Mozart verbeterd

Maar zo eenvoudig ligt dat tegenwoordig niet. Want er zijn veel verlichte geesten die het veel beter weten dan Mozart. Immers, het kan toch niet zo zijn dat een opera in harmonie eindigt?! Daar moet iets op gevonden worden.

Mona Lisa met snor

En daar heeft regisseuse Lydia Steier inderdaad wat op gevonden: de Mona Lisa met een snor. Zij doubleert de scène waarin de graaf de gravin om vergiffenis vraagt. Aflevering 1 vindt vóór de ouverture plaats. En de identieke Aflevering 2, een reprise, vindt ook nog “gewoon”  in de vierde akte plaats. Dat Mozart dat zelf niet heeft verzonnen! Met de quasi-psychologische  grutspitsige hoetelpraat waarmee Mozarts opera naar de Aanpasserij werd gebracht, zullen wij u niet vervelen. Het is een geval van Etikettenschwindel; bekijkt u vooral het interview met Karl Sollak;  u vindt het HIER.

Schreeuwen, gooien, stampen

Wat de regie, uiteraard compleet met enkele obsceniteiten, betreft, deze was afstandelijk en duister, wat op zichzelf een verademing was in vergelijking met het vaak gehanteerde, wat muffe Mozart-idioom. (“Hij is je zoon.” “Ben ik uw zoon?” “Jij bent mijn zoon.” “Ik ben uw zoon!” “Ik ben je moeder.” “En dit is je vader.” “Bent u mijn vader?” “Ik ben je vader.” “U bent mijn vader.” “Hij is zijn vader.” e.d.) De kostuums waren (waarschijnlijk als “ontregelend” bedoeld) idioot. Wij zouden  het hier graag bij willen laten. Als er een meteoriet inslaat, maakt u zich ook geen zorgen om de Steinschlag op de Duitse Autobahn. Tot slot nog: er werd veel geschreeuwd, met voorwerpen gegooid, en hard op de houten vloer gestampt. De regisseuse wil maar zeggen: ook dit zijn mensen van vlees en bloed!

Het Niedersächsisches Staatsorchester Hannover onder leiding van Giulio Cilona beviel ons uitermate goed. Lekker de vaart erin, dus heel modern (of eigenlijk alweer achterhaald), dat kon ons wel bekoren. Le Nozze duur toch al zo lang, en dan even ferm de kick-down intrappen kan absoluut geen kwaad. En de solistische passages: prima de luxe! Petje af voor het Niedersächsisches Staatsorchester Hannover.

De graaf wordt vertolkt door Germán Olvera, schitterend gezongen, dramatisch en vocaal van grote klasse.  Matilda Sterby doet als gravin Almaviva niet voor hem onder, hoewel, de stem was misschien een beetje schel af en toe. Waarom zij haar aria “Porgi, amor”, geheel in strijd met de inhoud, apathisch moest zingen, zal wel weer een dieptepsychologische regie-achtergrond hebben. Wij hebben er verder ons Latijn niet ingestoken. Wij waren niet bij machte om tot een eerlijke beoordeling van  “Dove sono i bei momenti” (derde akte) te komen, aangezien Barbara Frittoli in de adembenemende Strehler-productie (Parijs 2011) met keilbouten in ons denkraam verankerd is. Deze “Dove sono” was echt niet fraai, en waarom tijdens haar aria van alle kanten aan Sterby gefrunnikt moest worden, bleef onduidelijk. “Dove sono” is een van fraaiste en meest verstilde aria’s uit het operarepertoire, maar de regisseuse presteerde het om er nog een “komisch moment” in op te nemen. Gebrek aan beschaving.
Richard Walshe is een pittige Figaro, en Nikki Treurniet een overtuigende, zeer aanwezige en Maria Smolka een hemels zingende Susanna. Cherubino (Nina van Essen) stal wat ons betreft de show: wat een overdonderende prachtklank in deze stem! Marcellina (Monika Walerowicz), Bartolo (Tigran Martirossian), Basilio (Philipp Kapeller) Don Curzio (Peter O’Reilly) Barbarina (Petra Radulovic) en Antonio (Frank Schneiders) sloten vocaal-kwalitatief naadloos aan bij de familie Almaviva.

Op de vocale kwaliteit van het koor van de Staatsopera van Hannover is niet veel aan te merken; het is natuurlijk geen DNO-koor (een van de weinige resterende redenen om nog naar het Muziektheater te gaan), maar daar valt ook niet tegenop te boksen.

Het was een bijzondere avond, en dat was het. Wanneer wij Plato’s begrippen, het Ware, het Schone en het Goede, hanteren, komen wij tot de volgende conclusies. Het Ware: twijfelachtig, deze uitvoering was niet zoals de componist deze geconcipieerd had. Het Schone: kwam ruim aan bod met het fantastische orkest en de dekselse solisten. Het Goede: bedenkelijk. Aan Mozart sleutelen is moreel drijfzand. Arme Mozart! In zijn jonge leven van hot naar her gesleept, ziek als hij was tot op het laatste moment werkend om zijn brood te verdienen voor zijn gezin; in onbekend graf gekieperd, waar hij zich ook nog eens moet omdraaien vanwege het hoetelwerk van een zichzelf overschattende regisseuse.

Olivier Keegel