ANIMAL FARM ***** en *****

ANIMAL FARM

De opera Animal Farm van componist Alexander Mikhailovich Raskatov (1953, Moskou) is gebaseerd op het boek Animal Farm (1945) van George Orwell. De satirische parabel over het stalinisme groeide uit tot een van de meest gelezen en relevante boeken van de 20ste en 21ste eeuw.

Animal Farm, Alexander Raskatov, wereldpremière 4 maart 2023

Libretto  Alexander Raskatov en Ian Burton; Dirigent  Bassem Akiki;  Regie       Damiano Michieletto;  Mollie  Holly Flack;  Young Actress (Pigetta)  Karl Laquit;  Blacky  Elena Vassilieva; Muriel  Maya Gour;  Mrs Jones   Francis van Broekhuizen;  Clover   Helena Rasker;  Minimus   Artem Krutko;  Squealer   James Kryshak;  Snowball  Michael Gniffke;  Benjamin   Karl Laquit;  Mr  Jones  Marcel Beekman;  Boxer  Germán Olvera;  Napoleon   Misha Kiria;  Old Mayor  Gennady Bezzubenkov;  Mr. Pilkington  Frederik Bergman; Two men of Mr. Jones   Alexander de Jong,  Joris van Baar; Two men of Mr. Pilkington  Mark Kurmanbayev, Michiel Nonhebel;  Two men from the veterinary car  Alexander de Jong, Mark Kurmanbayev; De Nationale Opera Studio; Nederlands Kamerorkest; Koor van de Nationale Opera; Nieuw Amsterdams Jeugdkoor 

Muziek: 5*****
Regie: 5******

We waren net op tijd. Bij de ingang werden we daarom in een privéjet gehesen en in vliegende vaart naar onze plaats gebracht, jas werd door een hoffelijke steward ingenomen, terwijl de stewardess ons door de douane naar onze zitplaats loodste. Hulde aan deze lieve jonge medewerkers van DNO.

Raskatov heeft gelijk: het boek Animal Farm van George Orwell leent zich uitstekend voor het creëren van spannend muziektheater. De briljante componist heeft de gave om het hele spectrum van emoties tot uitdrukking te brengen, in lyriek en dramatiek, verticaal en horizontaal, in spanningsbogen en ritme, tragisch en humoristisch. Weemoed, angst, twijfel, smachten, trots en agressie passeren de revue. En dit alles in dierentaal.

De componist heeft de hele ‘roedel’, artistiek team geheten, geïnspireerd om de krachten te bundelen tot een meesterwerk, waarin ieder zichzelf heeft overtroffen. Orkest en zangers spreken de taal van de dieren, coloratuur-hinnikend, staccato-mekkerend, weeklaag-loeiend en gulzig-knorrend, individueel en in koor, waarbij ieder dier ook een eigen lichaamstaal heeft; hoef-krabben, galopperen, sidderen, hoofdzwaaien. De koren van het dierenvolk zijn majestueus als in Turandot of Meistersinger, met een uniek klankidioom. De harmonieën en melodieën raken het gemoed, schrijnend, liefdevol, hoopvol. De partituur vraagt het uiterste van de solisten. En het uiterste geven zij, allemaal. De coloraturen gaan huizenhoog en razendsnel (Holly Flack, Karl Laquit, James Kryshak), het hinniken galoppeert door alle registers heen, van fluisterzacht tot bulderend. Er zijn partijen, zoals van de raaf Blacky, waarop een zanger gemakkelijk te pletter kan slaan. Toch bevaren de solisten deze stormachtige zee met glans. We vermelden hier ook graag de gloedvolle stemmen van Gennady Bezzubenkov (Old Mayor) en Michael Gniffke (Snowball). Zowel het ensemble van het DNO-koor als het Nieuw Amsterdams Jeugdkoor zetten een geweldige prestatie neer, qua klank, qua timing en acteren.

Het Nederlands Kamerorkest onder leiding van Bassem Akiki speelt de sterren van de hemel, het plezier spat ervan af. Het libretto zit vol humor en spot, en ook schuttingtaal, ongekunsteld en bevrijdend. De WTF’s, Fuckings en Get losts rouleren vrijelijk.

De dieren dragen prachtige, weemoedige maskers met grote, glanzende dierenogen. De maskers gaan geleidelijk aan af, deze dieren zijn immers net mensen, die maar niet in staat blijken leiderschap te ontplooien zonder machtsmisbruik.

De decors zijn sprekend. Zonder te veel te willen weggeven, noemen wij de rammelende kooien in het kille licht van het slachthuis, een drukpersmachine in pastelkleurig decor, waar Staatsdichter Minimus (Artem Krutko) als een Willy Wonka (Gene Wilder) ballonnen en suikerspinnen uitdeelt. Sugarcandy Mountain als utopie, de Suikerberg, lijkt een verwijzing naar Social Media als zoethoudertje voor het onderdrukte volk. De scene is erg komisch,  Minimus put zich uit in steeds absurdere lofzang van de Grote Leider, Heer van de spoelbak etc.

Boer en boerin Jones (Beekman en Van Broekhuizen) zorgen vooral voor zichzelf, mishandelen en verwaarlozen de dieren (zoals de Tsaar). Ze zien eruit als BN’ers van De Gooise Matras met een paar glaasjes te veel op.

Na de machtsovername slaan ze op de vlucht door de zaal, door de dieren nageroepen met “Get lost!”. Later keren zij terug als huisslaven. Er worden zeven geboden geschreven voor de nieuwe maatschappij. Al snel grijpen de varkens de macht. Gratis Melk voor Elk verwordt tot Melk voor Elk Varken. “Wij doen het immers voor jullie!” is het decreet. Het Animalisme wordt uitgeroepen. Commissies worden opgericht;  “eiercommissie”, “wolcommissie”, “heropvoedingscommissie”. Binnen de top van de leiding breekt de onvermijdelijke machtsstrijd uit. Snowball, die een windmolen ontworpen heeft, wordt verbannen, en Napoleon, die onder intimiderend toezicht tot onbetwist leider is ‘verkozen’, confisqueert het plan en laat het in zijn naam verwezenlijken. Als de windmolen door de bliksem getroffen wordt, is Snowball de Sjaak.  Verschillende diergroepen worden tot schuldbekentenissen gedwongen en krijgen, net als Snowball, de gifspuit. De geboden worden steeds aangepast om het wangedrag van de varkens weg te poetsen, zo wordt het gebod “no bed” aangevuld met “with sheets”.  Uiteindelijk geeft de partijtop zich over aan alles wat ze zelf verboden heeft; dieren doden kan opeens en men gaat handel drijven met de kapitalisten. Geit Muriel (prachtig vertolkt door Maya Gour), paarden Clover en Boxer, zien met schrik hoe de geboden door de partijtop met voeten getreden worden. Boxer (erg mooi gezongen door Germán Olvera) denkt dat hij meer zijn best moet doen en werkt zich over de kop, eindigt bij de ‘dierenarts’ oftewel slager. Napoleon wordt perfect vertolkt door Misha Kiria, met imposante stem en postuur, berekenend en wreed.

Hilarische scènes die wij nog willen vermelden zijn die tussen Mollie (weergaloos, door Holly Flack), de ijdele My Little Pony, die het aanlegt met de rijke levensgenieter Pilkington (Frederik Bergman). Deze fucking vent aaide haar neus en gaf haar klontjes! Het duet, One, two, three, four, five, would you be my wife, is een foxtrot, zoals die van de Theepot in Ravel’s l’Enfant et les Sortilèges, heel vermakelijk. We maken kleine Pilkingtons in jouw bed, zingt de charmeur, en Mollie gaat  met hem mee. Een andere, tragikomische scene is het liefdesduet tussen Pigetta, een soort Miss Piggy (Karl Laquit) en propagandachef Squealer. (Squealer zingt met ontblote borst: “Je uier is zo sexy!). Casta Pigetta, maîtresse van de partijtop, eindigt met een mes in de borst. Het publiek, waaronder de Jones’, applaudisseert. Steeds meer maskers gaan af. Glitterende ‘escortgirls’ lopen rond tussen de partijbonzen, iedereen is gekleed, tegen het gebod in. Er wordt gebraden varken geserveerd. Sinds we op Sugercandymountain wonen is het leven beter geworden. Of niet? Uiteindelijk is er geen verschil meer tussen het oude en het nieuwe regime.

Toch is er een happy end: verhalen zijn namelijk leugens, al laten zij een indruk na. En is ook dat niet een leugen? Het is in ieder geval een prettig idee voor het slapengaan, dat het zo’n vaart niet loopt. Morgen zullen wij onze zonden overdenken.

En wij kijken enorm uit naar het volgende werk van Alexander Raskatov.

Esther Chayes