TURANDOT – een terugblik

Ondanks een flinke portie aarzeling ben ik toch naar DNO’s Turandot gegaan. Ik  vond het een deels fascinerende voorstelling.

Laten wij beginnen met de zangprestaties, want daar gaat opera uiteindelijk over, voor mij en vele anderen. Tamara Wilson beschikt over een laserstraal van een stem, maar ontbeert helaas nuances, ondanks haar incidentele pogingen tot  pianissimo. Zoals bij veel van haar Noord-Amerikaanse collegae die zich in het verleden aan deze rol hebben gewaagd, blijft deze door Wilson vertolkte Turandot helaas eendimensionaal van klank. Nu is deze rol ook niet voor bange meiskes weggelegd, maar iets meer empathie met de partituur, voor zover deze versie dat toeliet, zou geen overbodige luxe zijn. Dat Tamara Wilson achter de coulissen zong, heeft uiteraard niet geholpen om samen met de andere zangers en het orkest een eenheid te bereiken.

De tenor zong de meeste noten zonder zich uit te schreeuwen zoals de meeste van zijn collegae doen, het is bepaald geen sinecure om een opera te beginnen met een paar hoge Bessen, maar van enige morbidezza  [con morbidezza: met zachtheid, met mildheid, met een delicate tederheid. OG] was helaas weinig sprake.

“Het” slot

Calaf is zoals de meeste mannelijke personages van Puccini een regelrechte opportunist die weinig of niets voelt voor de vrouwelijke protagonist. Hij is bezeten van machtswellust, net als Turandot zelf, dus die twee zijn aan elkaar gewaagd. In de schetsen van Puccini komt naar mijn mening duidelijk naar voren dat hij kampte met een bevredigend slot voor zijn opera en ik denk dat hij misschien wel doelbewust het karwei niet heeft willen afmaken. Wij kunnen ons afvragen of hij de vergelijking met Tristan und Isolde misschien wel bewust heeft willen vermijden, maar door Puccini’s noodlottig afgelopen keeloperatie zullen we dat nooit zeker weten.

Hieronder een andere Turandot, met dezelfde Tamara Wilson in de titelrol. Het is nog niet eens zo lang geleden dat het operapubliek de solisten ook kon zien.

Liù is het eeuwige liefdesslachtoffer; ze is de meest nobele figuur in de hele opera en de sopraan Mkhitaryan deed haar best om naast wondermooi zingen iets van het personage te maken zonder hysterische trekjes zoals we die zo vaak horen. Haar dood door de kogel in deze visie van Kosky kwam niet als een verrassing voor mij, alles is mogelijk in de repressieve maatschappij die de regisseur ons voorschotelt.

Toch waren voor mij de drie ministers de echte sterren van de avond, lugubere figuren die opportunistisch met ieder wind meedraaien binnen de context van een verstarde, mensvijandelijke maatschappij waarin iedereen een graantje probeert mee te pikken.

En hier kom ik op de kern van de zaak wat de productie van Kosky betreft: het toneelbeeld is uiterst grimmig en bedreigend, en de boodschap is duidelijk. Wij hebben hier niet te maken met een legendarische Chinese c.q. Oosterse samenleving of autocratie (laten wij niet vergeten dat het toneelstuk van Gozzi debet is aan vooral Midden-Aziatische en Perzische verhalen), maar eerder met de eeuwige menselijke drang naar macht. Vandaar dat Turandot niet zichtbaar is want letterlijk niemand krijgt haar te zien, zij is een schaduw van zichzelf en juist daarin schuilt de fascinatie voor de naar macht hongerende macho’s die haar het hof maken en voor zichzelf trachten te winnen. Want, wat winnen ze eigenlijk? Geen liefde, maar pure heerschappij. Hier knelt de ‘oplossing’ van Alfano, waarin ondanks alle ellende die voorafgaat, de liefde (of wat daar voor gaat) overwint. Kortom, liefde gaat over lijken!

Er waren een paar fascinerende toneelbeelden maar de echte uitschieter was de aankleding van “Nessun dorma”. Meestal wordt dit het paradepaardje van de tenor die ons “All’alba vincerò, Vincerò, Vincerò!” toebrult, waarna de bravo-salvo’s van het publiek losbarsten. Gelukkig ging dirigent Viotti onverstoorbaar door!

Het idee om het toneelbeeld te laten weerspiegelen is uiteraard niet nieuw maar visueel vond ik dit een hoogtepunt waarbij ik wel wil aantekenen dat Kosky zich heeft laten inspireren door het Mexicaanse dodenfeest op 1 november, de prachtig uitgedoste skeletten kunnen rechtstreeks uit een huisaltaar komen.

Viotti

De dirigent liet de partituur in al zijn nuances klinken zonder de overdreven ritardandi of de geweldsexplosies die wij zo vaak horen in deze opera. Precieze aandacht voor de vele nuances van deze uiterst gecompliceerde partituur kwamen zonder poeha naar voren en bijna overal werd de zanglijn gerespecteerd voor zover de onmogelijke akoestiek van het Muziektheater dat toelaat. Kortom, een lezing die mij zeer aansprak vooral omdat deze verre van bombastisch is.

Last but not least: een pluim voor het koor dat ondanks de gevaarlijke valkuilen die Puccini groef, nergens het spoor kwijtraakte. Her en der was wellicht meer nuance wenselijk geweest maar i.h.a. een prestatie waar het koor trots op kan zijn. Al met al een Turandot die wellicht de tand des tijds niet zal doorstaan maar die ook niet onverbiddelijk in de prullenmand van de huidige regisseurterreur zal belanden.

Een laatste kritische noot: was het echt zo moeilijk om voor een Italiaanse opera Italiaanse zangers te vinden?

Mauricio Fernández