Lezerspost !

Op 10 juni 2025 bracht Opera Gazet-lezer de heer Reijgersberg een bezoek aan Boris Godoenov. Zijn bijdrage verdient een bredere verspreiding dan het comment dat hij onder onze Opera Gazet-recensie plaatste.

Reijgersberg: Ja hoor, het was weer eens zover: bij DNO geen opera maar Regietheater.  Modest Moessorgski’s opera Boris Godoenov maakte een reis van het hoofdstedelijke gekkenhuis aan het Waterlooplein naar een naargeestig betonblok met Russische prostituees, zichtbaar aan het werk in een buitenwijk van Moskou. “Kan het nog platvloerser en vulgairder?“ denk je dan bij jezelf. Nou, maak je maar niet ongerust hoor, bij DNO in woke-Amsterdam, in hun rücksichtslos streven om uit financiële overwegingen en een desperaat overlevingsinstinct een bepaald soort “nieuw publiek” binnen te lokken en dit op hun wenken te bedienen: het kan altijd platvloerser! Het kan altijd vulgairder!

Wederom werden we getrakteerd op zo’n quasidiepzinnige, pseudo-intellectuele contemporaine enscenering van een zogenaamde “eigentijdse, geëngageerde en briljante theaterregisseur”, een enscenering die in werkelijkheid een oppervlakkig stukje provinciaal Regietheater opleverde dat weinig van doen had met de, tegen dit soort kunstvandalen te beschermen eeuwenoude kunstvorm opera.

Ridder Sir John Falstaff zei het al bij Giuseppe Verdi in de gelijknamige opera buffa (3e akte): “Mondo reo. Non c’è più virtù. Tutto declina”.  (Een schuldige wereld. Er is geen deugd meer. Alles glijdt af.)

Welk niveau mochten we deze keer van deze in oorsprong opera seria verwachten op het Waterlooplein? Wel, dat was het niveau van John Lantings Teatro della Risata. Lantings Theater van de Lach dus, waar ik heus mijn neus niet voor ophaal, maar daar weet je tenminste wél van tevoren waar je voor hebt betaald en welk soort onderbroeklol je a priori te wachten staat.

Bij DNO aan de Amstel hadden we deze keer te maken met een Boris, niet in Monomakh’s mantel, maar in zwart Armani-pak, zonder scepter en gouden globe met Kruis, maar wel met een iPad in zijn handen. Goh…, dat tot in den treure afgelikte oubollige cliché in het hedendaagse Regietheater hadden we op het Waterlooplein nog NOOIT gezien! Als gewone aardse stervelingen uit de polder werden we als het ware door deze buitenlandse universele genialiteit verpletterd, en waren, ademloos, met stomheid geslagen.

Het was ons meteen duidelijk: hier werd niet zomaar routineus Regietheater voor het voetlicht gebracht. Nee, hier werd een STATEMENT gemaakt. Hier werd een mijlpaal in de eeuwenoude geschiedenis der schone kunsten geslagen. Hier werd geschiedenis geschreven en hadden we te maken met een door de goden en de muzen zelf, en met de door de goddelijke vonk der genialiteit begenadigde regisseur en intendant. Dat we dit weergaloze stukje bezield Regietheater zonder zijns gelijke nog mochten meemaken! Waar hebben we het aan verdiend, vroegen we ons in alle nederigheid nederig af. Onder de indruk van zo’n overvloed aan genialiteit van de theaterregisseur voelden we ons klein, heel klein.

En dan was er nog de eerste valse tsarevitsj Dimitri, in werkelijkheid de troonpretendent Grigory Otrepiev, als pizzabezorger op vouwfiets bij zijn afleveradres van de kronieken schrijvende monnik Pimen. Volslagen misplaatst Regietheater geïmplementeerd in de oorspronkelijke opera seria van Moessorgski, en reminiscent aan de bekende kluchtige pizzabezorger-sketch van Jiskefet.  Maar jongens, jongens! Wat was het weer eigentijds lachen geblazen daar op het Waterlooplein, maar niet heus. Het was om te huilen.

En dan waren er ook nog die irritante, zelf verzonnen indoctrinerende, in het Engels gesproken quasidiepzinnige, maar in werkelijkheid stompzinnige keukentegeltjes-wijsheden als proloog en parlando’s tussen de scenes door. Fremdkörper van een filosofische diepgang van het soort: “Oost west, thuis best” en “Zoals het klokje thuis tikt, tikt het nergens”. We werden geestelijk verrijkt en gelouterd door de briljante vondsten van de theaterregisseur, maar waren toch erg blij dat we huiswaarts mochten keren om op adem te komen.

Weer een opera verpest. Waar haalt zo’n Sebrennikov de ongehoorde brutaliteit vandaan, denk je dan bij jezelf. Je moet als mediocre provinciale theaterregisseur maar durven, zo respectloos en schaamteloos je eigen idiosyncrasieën, frustraties en Weltschmerz te etaleren en te infiltreren in een historisch te beschermen kunstvorm als opera.

 Ja, als je dan toch zo graag door het publiek voor erudiete eigentijdse intellectueel wilt worden versleten, en je ego weegt zwaarder dan respect voor de componist, doe dan die infantiele parlando’s hier in het Russisch, en niet in een steenkolenengels.

Misschien mocht het u zijn ontgaan, mijnheer de regisseur, maar het libretto van Moessorgski’s Boris Godoenov is mede gebaseerd op de gelijknamige tragedie in verzen van Alexander Poesjkin. En speciaal voor u: dat was een Russische dichter.

Het was weer zover, wederom bij DNO op het Waterlooplein geen opera maar Regietheater. Het Koninklijke Concertgebouworkest speelde prachtig, en op de zang van het koor was, wat mij betreft, niets aan te merken. Jammer dat ze allebei misbruikt werden voor het muzikaal ondersteunen van een DNO-productie van een absurd en stompzinnig stukje provinciaal Regietheater. Kortom, een ondermaatse boerenklucht accompagnato die weinig van doen had met Moessorgski’s muzikaal en Poesjkins literair meesterwerk. De door Raehann Bryce-Davis gezongen rol van Marina Mnishek was zeker mooi, ondanks de onzekerheid in de wat hogere registers en kleine onnauwkeurigheden in de frasering.

En als u dan nog wilt weten hoe de Opera Boris Godoenov van Moessorgski’s wel klinkt en eruitziet: Herbert von Karajan (Salzburger Festspiele – 1965), Valery Gergiev (St Petersburg – Marijnski Theatre) en James Levine (MET – New York). Op vinyl en cd te horen, en op dvd/blu-ray te horen en te zien.

A.A.J. Reijgersberg
Delft