Fedora van Umberto Giordano. Opera in drie aktes. 1898. Libretto van Arturo Colauti, naar het toneelstuk van Victorien Sardou. Voor het eerst opgevoerd in het Teatro Lirico, Milaan, op 17 november 1898. Bijgewoonde voorstelling: Het Koninklijk Concertgebouw, NTR ZaterdagMatinee, 11 september 2021.
Fedora: Lianna Haroutounian, sopraan
Il conte Loris Ipanov: Luciano Ganci, tenor
Olga Sukarev: Valentina Mastrangelo, sopraan
De Siriex: Franco Vassallo, bariton
Rouvelle: Marcel Beekman, tenor
Desire: Linard Vrielink, tenor
Grech: Jasper Leever, bas
Cirillo: Frederik Bergman, bariton
Boroff: Martijn Sanders, bas
Dimitri: Esther Kuiper, mezzosopraan
Lorek: Wiebe-Pier Cnossen, bariton
Radio Filharmonisch Orkest
Groot Omroepkoor
Dirigent: Giampaolo Bisanti
Koordirigent: Klaas-Jan de Groot
Muziek : *5*
You can have any review automatically translated. Just click on the Translate button,
which you can find in the Google bar above this article.
Fedora
Er is bij De Nationale Opera en haar voorgangers, teruggaand tot 1939, nog nooit een Fedora uitgevoerd. Verismo immers. Nu gebiedt de eerlijkheid te zeggen dat de andere Europese operahuizen ook niet scheutig zijn om Prinses Fedora Romazov voor het voetlicht te brengen. In de laatste jaren waren er schaarse, al dan niet concertante uitvoeringen in Stockholm, het Mariinsky Theater en op Sicilië.
Fedora is Prinses Fedora Romazov, ze gaat in het huwelijk treden met graaf Vladimir Andrejevitsj, die op deze manier uit de financiële perikelen hoopt te komen. Het aanstaande huwelijksgeluk blijft een illusie, want hij wordt doodgeschoten, en dat werkt niet mee. Hoofdverdachte: graaf Loris Ipanov, die het land dan ook ontvlucht. In Parijs ontmoeten prinses Fedora en de graaf elkaar; het is Fedora’s bedoeling om hem te ontmaskeren. Maar Ipanov laat haar een brief zien waaruit de dubbelzinnige bedoelingen (het financieel gewin bij een huwelijk) van Vladimir Andrejevitsj blijken. Loris Ipanov is sowieso geen fan van Andrejevitsj, die ooit de minnaar van zijn vrouw was. Uit veiligheidsoverwegingen blijft Ipanov die nacht bij haar. “Amor ti vieta [di non amar]”, “Liefde verbied je niet [mij] lief te hebben”, ja ja…. “Kom je hier vaker?”
In het derde bedrijf hebben Fedora en Ipanov zich in Zwitserland gevestigd. Daar krijgen ze een vervelend bericht, de beschuldigingen tegen Ipanov hebben in Rusland geleid tot de dood van zijn broer en zijn moeder. Fedora bekent dat het haar schuld is. Zij wilde Ipanov ontmaskeren en heeft bij de politie geklikt dat Ipanovs broer medeplichtig was. Nou wordt Ipanov link, er vallen harde woorden: hij vervloekt haar. Dat laat Fedora niet op zich zitten en om wat terug te doen vergiftigt zij zichzelf. Zij sterft in Ipanovs armen, dat dan weer wel. Het “Amor ti vieta”-motief weerklinkt.
Umberto Giordano’s Fedora is een toonbeeld van de veristische opera, die rauw en explosief is. Het was gedaan met de structuur recitatief-aria-recitatief-aria etc. De tekst ligt volledig verankerd in de doorgecomponeerde muziek en vormt zo een hechte twee-eenheid die nauwelijks speelruimte laat voor afwijkende “concepten”. Begint het u nu te dagen waarom de verismo-opera’s ons onthouden worden? De moderne regisseur kan er weinig mee, en de regisseur is bovenbaas. Het verismo-libretto is niet los te beitelen van de partituur, en de mogelijkheden voor vermodderende toneelmeesters-met-pretentie die doorgeleerd hebben om er “actueel, urgent en schurend muziektheater” van te maken, zijn uiterst beperkt.
Overigens, de gemiddelde verismo-opera is meestal al schurend genoeg. De première in 1898 in het Teatro Lirico Milaan, met Gemma Bellincioni Stagno en Enrico Caruso was een succes. En de helaas zeer korte tenoraria “Amor ti vieta” is een hit geworden op het repertoire van de spreekwoordelijke slagersjongens (met transportfiets, op weg naar de klant met een half onsje schouderham voor de avondboterham). Gelukkig komt het “Amor ti vieta”-thema regelmatig terug, zoals in het hemelse orkestrale Intermezzo van de eerste akte, een emotionele aanslag op het teer gestel.
Zoals gezegd, Fedora wordt niet heel vaak uitgevoerd, wat natuurlijk te wijten is aan Andrea Chénier, een opera met net wat meer inhoudelijke pit dan Fedora.
Pas nadat Umberto Giordano een groot succes had geboekt met Andrea Chénier kreeg hij van Victorien Sardou toestemming om zijn toneelstuk Fedora als operalibretto te gebruiken.
Voor de rol van Fedora, die eerst bedrogen wordt door haar verloofde Vladimir Andrejevitsj en vervolgens op grond van verkeerde informatie de familie van haar nieuwe liefde Loris Ipanov in het verderf stort, heeft men natuurlijk een uitgesproken dramatische sopraan nodig. Laten ze daar bij de ZaterdagMatinee (wederom veel dank voor een hupsafladderloze, concertante opera!) nou iets op gevonden hebben: de geweldige Lianna Haroutounian, in de titelrol. Zij heeft een uitstekend verismo track record met rollen in Adriana Lecouvreur (De Munt) en Pagliacci (San Francisco). “Een krachtige vertolking” zou een ernstig understatement zijn. Ze heeft een fenomenale glans in haar stem, een rijk timbre en een voortreffelijke tekstbehandeling, een combinatie die d’oprechte operaliefhebber recht in het hart treft.
Naast Lianna Haroutounian zong (wij voegen toe: “niemand minder dan”) de wereldberoemde Joseph Calleja de rol van Il conte Loris Ipanov. Tenminste, dat was de bedoeling, maar op 3 september zegde de 43-jarige Maltese tenor af. Nog dezelfde dag werd Luciano Ganci geëngageerd, die op zijn beurt weer een Aida in Novi Sad (Servië) moest afzeggen voor zijn debuut in Fedora. Het was voor de ZaterdagMatinee een typisch geval van “Porsche Macan niet verkrijgbaar, dan maar een Porsche Cayenne”. Luciano Ganci, met wie wij onlangs nog een interview hadden, beschikt over een sterke impact, zijn timbre en zangstijl met zegevierende hogen noten vormen een lust voor het oor. Ganci’s operacarrière begon in 2010 met Alfredo in La Traviata in het Teatro Politeama in Palermo, waarna een duizelingwekkende mondiale carrière van start ging met alle belangrijke rollen voor zijn stemvak. Zo een goeie hebben wij nog nooit, althans zelden, gehad!
Het zou te ver gaan om alle overige rollen te bespreken. Laat ons volstaan met enkele opmerkingen. De rol van Dimitri, vertolkt door Esther Kuiper, is een ondankbare: onmogelijk om hierin te “shinen”. Jasper Leever, in de rol van politieagent, had duidelijk zijn opleiding aan de Scarpia-academie afgerond. Geweldig! En dan de tweede superieure sopraan: Olga Sukarev als Valentina Mastrangelo, een grote, heldere stem. En krachtig: wij stellen ons zo voor dat Mastrangelo haar buitenspelende kinderen met gesloten ramen binnenroept voor het avondeten. De overige rollen, met een nadrukkelijke vaderlandse inbreng, allemaal prima de luxe. Het voortreffelijke Radio Filharmonisch Orkest werd geleid door Giampaolo Bisanti, een dirigent met een krachtige, charismatische aanwezigheid, die met verve en extreme expressiviteit inzicht een schroeiende versie verschafte van deze verismo-opera. Solisten, orkest, dirigenten en het Groot Omroepkoor vormden een excellent gezelschap dat de middag tot een waar operafestijn wist te maken. Hier werd duidelijk “de urgentie van opera verkend”.
Oftewel: wederom blijkt de ZaterdagMatinee over een meesterhand te beschikken bij het kiezen van (opera)repertoire en cast.
Olivier Keegel
12 september 2021
Olivier, ik heb weer genoten van die recensie, even aan toevoegen, voor de geïnteresseerden, dat men in Milaan Fedora opvoert later in 2022. Ik ben benieuwd. rolverdeling heb ik niet bij de hand.
1. Het jaarprogramma is “yesterday’s paper”. De gang van zaken is zoals ik deze beschreven heb. Checked and doublechecked, en dat voor een onbetamelijke journalist!
2. Ook heb ik aangegeven dat het “geen doen” is om alle vertolkingen te bespreken. De twee hoofdrollen, en een enkel woord voor minder bekende zangers: dat leek mij een aanvaardbare balans.
1. Hans Haffmans had het ook alleen maar over Joseph Calleja. Houd nu toch eens op voortdurend de “onbetamelijke journalist” uit te hangen. Dat verhaal kennen we nu wel. Op te pas en te onpas gebruikte termen als “schabouwelijk” en “Mensen van Nu” zit inmiddels ook wel sleet. Uw diskwalificatie van het regisseurstheater deel ik overigens.
2. Slap verweer.
U lijkt mij geen onaardige man, maar u schiet hier m.i. toch een beetje door.
Let wel, ieder mens, zelfs u, heeft tot zekere hoogte recht op z’n eigen eigenaardigheden. Bovendien leidt kritiek op kritiek alleen maar tot een oneindige reeks
Geachte heer Middendorp, met uw opmerking “kritiek op kritiek leidt alleen maar tot een oneindige reeks” slaat u de spijker op z’n kop. Ik reageer in principe niet op kritiek, juist om die reden, maar als iemand mij om een in- of toelichting vraagt, ben ik, hoewel onbetamelijk journalist, vaak bereid uit de goedheid van mijn hart nadere inlichtingen te verstrekken, ook aan Mensen van Nu, hoewel daar in dit geval geen sprake van lijkt te zijn. Amice De Haan, die “stomverbaasd” was dat de “wereldberoemde” bariton Franco Vassallo niet besproken werd, heb ik van uitleg voorzien. Dat amice De… Read more »
Met “kritiek op kritiek” en zijn opmerking, dat dat alleen maar leidt “tot een oneindige reeks” slaat de heer Middendorp allesbehalve “de spijker op z’n kop”. Mijn commentaar op uw recensie van “Fedora” (zie boven) was geen “kritiek”, dat bestond uit een opmerking en een vraag. In mijn vraag klonk natuurlijk – behalve onbegrip – enig verwijt door en daarom heb ik uw reactie als “verweer” bestempeld. De term “stomverbaasd” is niet door mij gebezigd maar door de heer Fred. Aan uw opmerkingen over/aan hem ga ik verder voorbij. Met de betekenis, die u toekent aan het begrip “uithangen” bevestigt… Read more »
En blijf die geuzentitel a.u.b. waarmaken in de nabije en verre toekomst!!
Kleurloze en urgentieloze (!!) operarecensenten zijn er al genoeg in ons kleine vaderlandje.
Van Opera Gazet ontving ik het volgende bericht: new reply has been posted by the Ad Middendorp on the discussion section (onderstreping van mij) you’ve been interested in. Ik vind het natuurlijk niet onaangenaam, dat ik u “geen onaardige man” lijk, al weet ik niet waaraan ik dat te danken heb. Het lijkt mij overigens niet relevant. Voor uw mening, dat ieder mens, “zelfs” ik, “tot (op) zekere hoogte” (wie bepaalt die hoogte?) recht heeft op “z’n ëigen eigenaardigheden” (welke zijn dat, volgens u, in mijn geval?) geldt hetzelfde. Dat “kritiek op kritiek alleen maar tot een oneindige reeks” zou leiden vermag… Read more »
I’ll rest my case.
Helaas zijn mijn 2 bovenstaande bijdragen niet geplaatst in de volgorde, waarin ik ze heb verstuurd. Dat kan tot enige verwarring aanleiding geven.
volledig mee eens, was stom verbaad niks over de Siriex te lezen, nochtans een niet onbelangrijke rol EN met een aria bovendien die langer is dat “verboden liefde”, foutje olivier! Neen correctie : een fout tout court. Trouwens denk dat Calleja gewoon heeft afgezegd omdat ie de rol niet wou instuderen voor één concertuitvoering. Te lui of andere dingen…..Was/is er een radio uitzending? Hoe was de zaal gevuld trouwens?
Voor mijn reactie op het verweer van de heer Keegel zie hierboven. In speculaties over de reden van afzegging van Joseph Calleja begeef ik mij niet. Zijn vervanger was overigens uitstekend. De Zaterdagmatinees van de NTR in het Amsterdamse Concertgebouw worden altijd rechtstreeks uitgezonden via NPO Radio 4. De uitvoering van “Fedora” kan nog worden beluisterd ËN bekeken via https://www.nporadio4.nl/klassiek/ntr-zaterdagmatinee/7cd80888-39ab-428c-a086-a76cbb11f908/openingsconcert-11-september-2021-titelrol-voor-lianna-haroutounian-. Volgens de artistiek leider van de Zaterdagmatinee, Kees Vlaardingerbroek, was de zaal als gevolg van een tevoren ingestelde beperking (covid-19) voor 50% bezet: uitverkocht dus.
Het Concertgebouw verplicht voor 50% bezet??!! schandelijk!!!!
Zat vorige week in de Staatsopera in Wenen bij een voorstelling van de Traviata. Helemaal uitverkocht en iedere bezoeker (verplicht) een mondkapje op en vooraf tonen van je QR-code. Waarom kan dat in godsnaam niet in Nederland?
Mijns inziens was deze Matinee een superproductie waarin allen en iedereen het beste van zichzelf gegeven hebben : van de kleinste rol tot de prestaties van de hoofdrollen. Bovendien uitmuntend gecast, zelfs al dreigt altijd het gevaar van vervangingen van het laatste ogenblik! Geen enkele organisator kan dit voorzien of beletten en het siert de mensen van Matinee dat desalniettemin absoluut adequate vervangers kunnen worden gevonden, soms op het allerlaatste ogenblik. Niet van de poes, als verantwoordelijken voor de casting en de productie. Chapeau! Koor en orkest waren niet minder super en vooral dient volgens mijn bescheiden mening het fantastische… Read more »
Juist, wij waren in Palermo voor Il Pirata en een concert van Florez, IEDEREEN met mondkapje (streng gecontroleerd) van op de parterre werden alle loges gecontroleerd. Praktisch volle zaal. Ook, werd er nauw toegezien op het gebruik van gsm tijdens de opvoering. In ORW Liège hetzelfde voor het concert van Florez. In de Duitse operazalen precies hetzelfde.