Der Freischütz ( «Вольный стрелок» )

Geachte mevrouw De Lint,

Wij moeten eens ernstig praten. U brengt Der Freischütz op de planken. Hier enige citaten uit uw programmaboekje: “Uitgevers plunderden de opera”, “Verschillende bewerkingen bagatelliseerden het werk”, “Von Weber overleed in de overtuiging dat hij de opera beter niet had kunnen schrijven”, “De ridiculisering van het werk nam toe”, “Der Freischütz kreeg verschillende identiteiten aangemeten.” Wij voelen bij het lezen de pijn van de componist over de verkrachting van zijn levenswerk, niet beschermd door het recht om voorwaarden te stellen voor het exploiteren van zijn werk. Vervolgens doet u precies dát, en schrijft de disclaimer: “Wie denkt dat hij naar een viering van de Duitse nationaliteit en het idyllische leven in feeërieke bossen denkt te gaan kijken, komt bij Serebrennikovs enscenering bedrogen uit. Wie openstaat voor een spannend staaltje vernieuwend operatheater, inclusief de prachtige muziek van Weber, kan diens (wiens? red.) handjes dichtknijpen met een productie als deze.” Let wel, inclusief de prachtige muziek van Weber! We knijpen onze handjes toe! Dat er nog een wereld bestaat tussen verstoft en verknipt is irrelevant: nee, wie deze regie niet waardeert, is een fantasieloze, gezapige operaconsument zonder smaak, een loser!

Uw regisseur heeft gekozen voor een setting in het operatheater, waar men Der Freischütz repeteert, samenleeft, aanpapt en roddelt in de kleedkamers. De gesproken dialogen zijn voor de gelegenheid helemaal herschreven, in het Engels. Het concept is, dat er parallellen zijn tussen de jagerswereld en de operawereld: de obsessie met het treffen van de jagersprooi dan wel de hoge C, en alle bijbehorende rituelen en bijgeloof. Een leuk onderwerp, maar als metafoor wat geforceerd, vinden wij. Als intermezzi worden verder enkele nummers uit Tom Waits’ Black Rider uitgevoerd (Nationaal Jeugd Jazz Orkest).

Een ‘gekke Amerikaan’ in helrood kostuum komt op. Hij vraagt naar Jesus Christ Superstar, oh nee, dat is Webber, en dit is Weber met zijn Free-Shoots (hahaha, lachband). Met de iPhone in de hand doet deze Red One gedurende de ouverture, als vlogger, het hele verhaal voor ons uit de doeken, live vanaf het podium, dat lijkt op een filmstudio. Videobeelden worden geprojecteerd links en rechts van het podium (Social Media!). Dit podium is uitdrukkelijk niet die andere wereld, zoals beschreven en gecomponeerd in partituur en libretto, maar een toneel waarop gespeeld wordt dat men speelt dat men speelt dat men…. De zangers, solisten en koorleden, worden allen uitgelicht met hun eigenaardigheden, dwangneuroses, bijgeloof, hang-ups, afgunst, streberigheid, venijn en zoetsappigheid. Genoeg grollen, soms lachwekkend, soms flauw, met veel eigentijds vermaak voor een goeddeels grijs publiek (aan wie de ludieke Insta-pagina van Hottest Baritones waarschijnlijk voorbijgaat). Er wordt gespiegeld en bemoeid tussen de collega’s, en er worden vakgebieden overschreden. De componist wordt bespot: niet alleen wordt zijn werk uitgehold en weer opgevuld met het idee van de regisseur; zijn portret wordt beklad met lipstick, en wordt in een dansje voor het gezicht van de acteur gehouden. Arme man.

De gesproken dialogen zitten vol schuttingtaal, de fuckings vliegen ons om de oren, geen probleem, maar na een tijdje gaat het vervelen. Solisten rennen, springen, staan in handstand. Tijdens de intermezzo’s uit The Black Rider ontpopt de vlogger zich tot een getalenteerde zanger, danser en mimespeler. Het lichtdesign daarbij kan men spectaculair noemen.

Maar, en dat is wat ik u verwijt, door dit voortdurende switchen tussen Der Freischütz enerzijds en het zangersleven en Black Rider anderzijds, zakt de gehele opbouw van muzikale spanning als een pudding in elkaar. En dat is misdadig. Het voelt als neurotisch zappen tussen afleveringen van Stranger Things en Big Brother (maar dan heel avant-gardistisch en sophisticated, natuurlijk). Het herhaaldelijk frustreren van de grandioze spanningsboog van dit vroeg-romantische werk, is een coïtus interruptus frequentius; na de zoveelste onderbreking denk je: laat maar verder. De actie op het toneel ondersteunt de muzikale dramatiek ook niet, die valt stil. Het koor in de Wolfskloof jaagt je evenwel de rillingen over het lijf: en bloc opeengepakt op het achtertoneel lijken zij op HET KOOR IN DE LIFT!! Een angstaanjagend fenomeen, een broedplaats voor hartelijke hatelijkheid.

Johanni van Oostrum  is een puur lyrische Agathe, die ons honing schenkt uit een palet van pianissimo tot mezzopiano, smaakvol, wolkenzacht en verzorgd. Ying Fang   belichaamt een opgeruimde, beweeglijke en onbezwaarde Ännchen. Een ronde lyrico-leggero, zoetgevooisd, helder en muzikaal. James Platt als Kuno heeft een prachtig timbre, moeiteloos en ruimtelijk als een donderslag in de bergen. Michael Wilmering als Kylian en Ottokar moet heel veel show en acrobatiek ten beste geven, doet dat vol vuur, maar de stemklank boet daardoor wat in. Günther Groissböck als Kaspar/ Ein Eremiet is een mooie, temperamentvolle bas, wiens zingen en acteren naadloos vergroeid zijn.
Benjamin Bruns, onze Max, heeft een prettige lyrisch-dramatische tenor met trompet-achtig schetterende hoogte. Messa di voce kon iets beter…

En de bruidsmeisjes klonken mooi en natuurlijk.

Het operakoor staat garant voor een fenomenale klank. Grappig vonden wij de opkomst van de heren voor het jagerskoor, die hun dwangmatige handelingen vóór het zingen de vrije loop lieten.

Het jazzorkest kan praten met instrumenten. De humor en souplesse die de leden uitstralen zijn aangenaam.

Hahn inspireert niet

Patrick Hahn krijgt hier een Stradivarius onder de orkesten in handen. En dan is hij niet in staat het pure goud eruit te halen wat erin zit. De klankkwaliteit van het orkest, de accuratesse, die staan op een heel hoog niveau. Maar als je als dirigent niet inspireert krijg je de magie niet en blijf je tweedimensionaal. Je mist diepte. Het klonk soms alsof de musici aan hun lot waren overgelaten. Kwam dat omdat Hahn ook de rol van Samiel op zich nam?

Toen het applaus inviel op de maat van het jazzorkest hadden wij de indruk dat het schip gekaapt was door de inclusiviteitslobby. Echter, bij het betreden van het podium door de regisseur, knalden twee mannenstemmen een hartgrondig BOEEEEEEEEEEEH door de ether! Daar zaten Waldorf en Statler (Muppetshow) vanuit de loge hun ongenoegen te spuwen. Daar was enige moed voor nodig.

Doe ons een plezier: Splits de zaken. Schrijf een nieuw muziektheaterstuk over bijgeloof, hebbelijkheden en pikorde in het vak. En noem het niet Der Freischütz. Voer dat uit met verve, met alle aanwezige potentieel hier ten tonele gebracht, video, licht, jazz, variété, mime, acrobatiek. En laat Der Freischütz ongestoord zijn muzikale lijn doorlopen. We zullen hier geen stelling nemen of u al dan niet jagers ten tonele dient te brengen, dat is immers niet de crux. We zijn altijd in voor creativiteit. Zolang partituur en libretto in hun waarde worden gelaten.

Met vriendelijke groet,

ESTHER CHAYES
namens Opera Gazet