Denis & Katya. Much ado about very little.

Denis & Katya is een zeer korte opera; er een goed woord voor vinden is nog niet zo eenvoudig. “Operaatje” wordt in brede kring waarschijnlijk minder gewaardeerd gezien de geenszins tot vrolijkheid stemmende inhoud, terwijl iets in ons zegt dat het woord “operette” ook niet bepaald van toepassing is. “Kameropera” dan maar, hoewel die term niets zegt over de geringe tijdsduur.

Denis & Katya werd in 2019 gecomponeerd door Philip Venables, en was reeds te zien in Cardiff, Montpellier en Hannover. De inhoud is gebaseerd op een akelig incident dat plaatsvond in het Russische Pskov. Twee niet-sporende, geïntoxiceerde tieners, de knappe Denis en Katya, schoten vanuit een raam uren achtereen op de politie. Het vuurgevecht werd live gestreamd op de video-app Periscope. Special forces bestormden uiteindelijk het huis; Denis en Katya hadden zichzelf toen al doodgeschoten. Dergelijke incidenten blijken zich dus niet tot de scholen en colleges van de Verenigde Staten te beperken.

In de Periscope-video zijn de Russische jongelui, 15-16 jaar oud, aanvankelijk nog niet zo zwaar op de hand; er is al de nodige wodka doorheengegaan en gestimuleerd door een vrolijke dronk schieten ze een tv kapot die ze vervolgens tot beider groot vermaak het raam uitflikkeren. Opdat De Jeugd zich amusere! Op die leeftijd speelden wij zelf  met onze modelspoorweg, maar men moet met zijn tijd meegaan. Denis geeft monter commentaar terwijl hij een politiebusje onder vuur neemt. Always look on the bright side of life! Maar de situatie werd toch met het uur grimmiger.  Wie het hele verhaal tot in detail wil volgen, moet onderstaand filmpje maar eens bekijken, waarin alle gebeurtenissen nog eens haarfijn uit de doeken worden gedaan.

“IJ e t’r pertan ’n liedje van gemaok”

Aan deze dichtregel uit een van de verfijndste luisterliedjes uit De Lage Landen,  De Wilde Boerendochter (1973; luister HIER) van de onvolprezen Ivan Heylen (1943 – )   moesten wij onwillekeurig denken toen wij de opera van Venables tot ons namen: “IJ e t’r pertan ’n liedje van gemaok”, oftewel plat-Vlaams voor “Hij heeft er een liedje over gemaakt”. En wat de opgemelde wapenkletterende gebeurtenissen in Rusland betreft geldt dat mutatis mutandis ook voor Philip Venables: “Hij heeft er een operaatje, vooruit: kameropera, van gemaakt.”

Tijdens de voorstelling vroegen wij ons af of we nu naar een opera of naar een toneelstuk zaten te kijken, of wellicht een “performance”. Een groot deel van Denis & Katya wordt gesproken en niet gezongen. “Ook dát is opera,” juicht DNO, maar wij kijken bedenkelijk. Ook naar de miserabel slecht bezette zaal. Paradoxaal genoeg gebeurt er ook niet veel op het toneel, het wordt allemaal verteld. Het is een “opera van horen zeggen”. Er zijn twee zangers, Michael Wilmering en Inna Demenkova, de orkestbezetting bestaat uit vier cello’s. Tja, ook dát is blijkbaar opera.

Venables en regisseur Huffman reisden naar Rusland om onderzoek te doen naar de bizarre gebeurtenissen. De noodzaak daarvan is ons niet op voorhand duidelijk. Wij vragen ons af wat een dergelijke onderzoeksjournalistieke benadering bijdraagt aan de artistieke kwaliteit van een compositie. Denis & Katya is opgebouwd uit ooggetuigenverslagen en sterk uiteenlopende (internet)commentaren op de livestream die de twee onruststokers via hun mobiele telefoons in real time wereldkundig maakten. Meer is er niet. Als u het bovenstaande filmpje bekijkt weet u meer.

De zangers Michael Wilmering en Inna Demenkova werden beiden veel te hard elektronisch versterkt en hun (fraaie) stemmen denderden door de uiterst slecht bezette zaal: anderhalve Lgbtqia+ plus een hippisch hoofd. Vooral Demenkova beschikt over een zeer fijn geluid en is bovendien een getalenteerde actrice. Wij gunnen haar een echte opera. De zangers namen alle rollen voor hun rekening: de journalist, de buurman, de dokter, de leraar, en nog zo een paar. Een zgn. “transformatiespel” dus waarin een acteur diverse personages speelt; niets nieuws onder de zon, Herman Heijermans (als u van vóór de Mammoetwet bent, zegt die naam u vast wel iets) paste deze vorm al toe in 1903, in zijn toneelstuk In de Jonge Jan (1903).

De genoemde vier cellisten (van het Residentie Orkest) zaten verspreid over een lange rij stoelen en produceerden zelden fraai melodieuze (hoorde ik daar nou een Wagner-citaat?) maar veel vaker onrustbarende klanken. Wij doen Mensen van Nu waarschijnlijk een groter plezier door van “verontrustende” klanken te spreken, maar onze posttraumatische verontrusting reserveerden wij deze keer voor Ajax, dat de dag ervoor door een Portugees-Spaanse neofascistische kongsi uit de Champions League was gewipt.

Uiteraard deed ook de elektronica mee, alsmede niet altijd even eenvoudig te duiden Rail Away videobeelden, die wij om een breed, aan de Kleren van de Keizer gehecht publiek tegemoet te komen als “desoriënterend” zullen omschrijven.

Kortom, een avond verontrustend en desoriënterend muziektheater, wat wil men nog meer! Kunstig in elkaar gezet, maar ook zeer pretentieus; wij waren er niet bijzonder van onder de indruk en raakten enigszins verveeld door de apodictische boodschap “Dit Is Heel Erg” en de melodische monotonie. Links en rechts sprak men van “actueler dan ooit”, gezien de oorlogshandelingen tussen Rusland en Oekraïne. De enige overeenkomst tussen de schietgrage Romeo en Julia enerzijds en de nog schietgraagdere Poetin anderzijds, is: allen volkomen mataglap!

DNO liet ons in de haar bekende krompraat (neem eens een neerlandicus in dienst!) over Denis & Katya weten:  “Een onderzoek in operavorm naar hoe [sic!] verhalen worden gevormd en gedeeld in ons tijdperk van online voyeurisme, complottheorieën, nepnieuws en 24/7 digitale verbinding.”

Kunt u zich iets voorstellen bij “een onderzoek in operavorm”? Baantjer als Scarpia? Wat valt er te “onderzoeken”?
Hoezo, “hoe verhalen worden gevormd”? Als Bonnie & Clyde 2.0 de politie onder schot nemen, dan lijkt ons het “verhaal” reeds “gevormd”. Strik eromheen, en als one-package deal uitventen.
En “Online voyeurisme”, “complottheorieën” (waar komen die in dit verband ineens vandaan?), “nepnieuws” en “24/7 digitale verbinding” (24/7? denk aan uw stroomkosten) waren in 2019 misschien hot topics, maar zijn sindsdien eenvoudigweg facts of life geworden.

Het Opera Forward Festival heeft als slogan ‘Laat je verrassen door wat opera óók kan zijn’. DNO zet haar laboratorium pontificaal in de etalage (deze avond helaas weinig winkelend publiek), maar zou zich beter op haar core business kunnen richten. Één kwalitatief aanvaardbare Verdi-productie per 5 jaar is echt te weinig. Dat valt niet te verdoezelen met het jaarlijkse Professor Sickbock Festival.

Het wachten is op Breivik. The Opera.

Olivier Keegel