“Waarom ik in Bern niet meer met plezier naar de opera ga”
Peter Wäch schreef een commentaar op het programma van de Bühne Bern, het operahuis van Bern. Dat kan in Zwitserland zonder dat er repercussies volgen. Wäch is operaliefhebber pur sang maar zeker geen kritiekloze opera-omnivoor. Er werd een artikel aan hem gewijd in de Jungfrau Zeitung van 20 mei j.l.
Wächs: “Mijn liefde voor opera begon al vroeg, het was begin jaren zeventig, mijn tienertijd. Mijn moeder nam me al op jonge leeftijd mee naar de opera, onder andere in Frankfurt am Main, haar geboortestad. Het was dus niet toevallig dat een carrière als operazanger hoog op mijn lijstje stond.
In de jaren zeventig kwam echter ook het zogenaamde Regietheater op, een deconstructieve beweging die de opera’s soms onherkenbaar verminkte; de zangers droegen niet alleen spuuglelijke kostuums, huppelden soms ook naakt over het toneel. “Zo gaat dat, als je dat beroep kiest,” zei mijn tante Inge half schertsend, maar ik realiseerde me wel degelijk dat ze gelijk had met haar onheilsprofetie.
Regietheater in de opera bestaat nog steeds, en ik vind het nog steeds het absolute niks. Een hedendaagse benadering, slim en intelligent gerealiseerd, dat is weer een ander verhaal, daarmee kunnen regisseurs me soms best wel boeien. Maar er zijn operahuizen die zich voornamelijk op het Regietheater richten, en vrijwel niet anders meer in huis halen.” [NOOT redactie Opera Gazet: ja, die operahuizen zijn er.]
“Pak eens een programmaboekje, en pagina na pagina na pagina is gewijd aan het uitleggen van het “concept” of de “versie” van de regisseur. Vaak heeft men de indruk dat men de gebruiksaanwijzing leest van een atoomreactor; met elke zin wordt het raadsel groter en zeker niet kleiner. De grenzeloze roes die een opera kan teweegbrengen, de esthetische sensatie van “buiten het eigen lichaam treden” terwijl men toch de diepste innerlijke emotie ervaart, is eenvoudigweg niet mogelijk met een cerebraal puzzelstuk vermomd als opera.
Afgelopen zondag kreeg ik de volle (positieve) lading “WOW” in de Opéra de Lausanne over me heen: met “Werther” van Jules Massenet. In Bern is me dat al jaren niet meer overkomen. Ik ervaar ook geen voorpret meer als ik een kaartje heb gekocht, eerder een toenemend onbehagen, een donker voorgevoel dat ik een geliefde opera nauwelijks zal herkennen. Puccini’s Madama Butterfly in Bern gaf me een behoorlijke schok, en de ellende gaat maar door. Als mijn slechte voorgevoel uitkomt, is er geen redden meer aan, ook al is het orkest briljant en zijn de solisten fantastisch. Het is net als vroeger, toen je als babyboomer op school een bladzijden lang fraai opstel uit je pen wist te toveren en de omgevallen inktpot het kunstwerk onherstelbaar vernietigde.”
Madama Butterfly in Bern
“Helaas heb ik moeten constateren dat veel intendanten juist deze periodes links laten liggen. Grote emoties zijn taboe omdat ze in hun ogen te triviaal zijn of van valse sentimentaliteit getuigen. Ironisch genoeg zijn dit echter precies de werken die in de zomer massa’s operaliefhebbers naar de grote festivals trekken; daar geen gewichtige of “eigentijdse” regisseur die zijn visie of concept op het publiek kan botvieren.
En dat moet ook mogelijk zijn in een gesubsidieerd theater; er is zeker een publiek voor. Maar alleen bolleboostheater en protagonisten in baggy T-shirts zijn niet mijn ding!
Opera heeft namelijk ook een sterke esthetische kant; een zangeres kan een glinsterende baljurk of een kokette cocktailjurk dragen. Bern, of beter gezegd het stichtingsbestuur van operahuis Bühnen Bern, is echter met de nieuwe intendant voortgegaan op de weg die de vorige directie is ingeslagen. Het is niet de weg die opera in haar volle glorie doet herleven en ons op overweldigende wijze onderdompelt in een andere, betoverende wereld, hoe tragisch of oerkomisch de materie ook is.”
“Goed gemaakte opera zweeft op Flügeln des Gesanges, maar in Bern worden deze vleugels door intellectualisme en ideologische verdwazing gekortwiekt. De noodlanding is tegelijk met het concept ingebakken. Als je naar het publiek luistert, ben ik niet de enige die er zo over denkt. [NOOT Opera Gazet: bekende situatie]. Daarom ga ik vaak naar Lausanne, Zürich of het Theater Orchester Biel Solothurn, want daar is de vervoering die opera teweeg kan brengen vaak gegarandeerd en het applaus is navenant enthousiast en aanhoudend. Natuurlijk blijf ik Bühnen Bern wel kritisch volgen.”