Verona. Impresssies van een liefhebber.

Netrebko zingt sterren van de hemel 

De 101e editie van het grootste openlucht-operafestival ter wereld in het Italiaanse Verona beleefde op vrijdag 2 augustus ongetwijfeld het seizoenshoogtepunt met de première van Puccini’s meesterwerk Tosca. Wereldster sopraan Anna Netrebko zong de sterren van de hemel in de met 12.000 toeschouwers uitverkochte, ruim 2.000 jaar oude Arena. De rol van haar geliefde Mario werd vertolkt door (nog) haar echtgenoot Yusif Eyvazov. Spannend, aangezien het stel een maand geleden bekendmaakte dat hun huwelijk is gestrand.

Artistieke integriteit blijkt redding 

Het moet meteen maar gezegd: het ‘Mekka van de Opera’, Verona,  heeft zich opnieuw uitgevonden en is springlevend. Eerst maar even een dienstmededeling: de grandioze uitvoering van Tosca in de Arena is nog te zien op 16 en 30 augustus. Op de laatste datum laat Netrebko zich vervangen door de sopraan Elena Stikhina, eveneens uit Rusland. Minder bekend dan haar landgenote, maar getuige deze opname moet ook dat goedkomen.

Dat de Russische diva Anna Netrebko de titelrol zingt, lokte de mondiale muziekpers massaal naar Verona. Er was in het persvak sprake van grote honger om Netrebko onderuit te zien gaan. Ze zou immers al op haar retour zijn. De ramptoeristen onder de persmuskieten kwamen bedrogen uit: Netrebko stak in topvorm in de rol die haar – als geboren diva – op het lijf geschreven is.

Van huwelijkse spanningen tussen Netrebko en haar tegenspeler, de tenor Yusif Eyvazov, was op het podium en daarbuiten weinig te merken. In de stad van Romeo en Julia  – waar miljoenen mensen zich graag laten foppen door een nepbalkon –  kusten de ‘geliefden’ elkaar op het podium zoals het libretto dat vraagt. Professioneel. Ook buiten de Arena bleek dat de operasterren nog goede vrienden zijn en ze lieten zich na de première nog even gretig toejuichen op het plein. Daar kan Sylvie Meis nog een puntje aan zuigen, qua ‘diva-zijn’ dan. Dat een diva zich als diva weet te gedragen, kunnen wij zeer waarderen. De duizenden toeschouwers, die uit alle delen van de wereld juist voor Netrebko naar Verona waren gekomen, werden niet teleurgesteld. Terecht kreeg ze minutenlange ovaties voor haar grote aria’s. Ze articuleerde alle emoties die in het karakter van Floria Tosca zitten voortreffelijk: duizelingwekkende verliefdheid, brandende jaloezie en hartverscheurende smeekbeden én in het laatste bedrijf: woede! Vurige oprechte woede die haar brengt tot de fatale, dodelijke ‘kus van Tosca’; een mes in het hart van de schurk Scarpia. Qua emoties is Tosca een achtbaan waarin Netrebko nooit uit de bocht vliegt.

Het begon allemaal met Verdi

Het 101e Operafestival van Verona duurt nog tot en met 7 september. Naast Tosca staan ook Carmen van Georges Bizet en uiteraard Aida van Giuseppe Verdi nog op het programma. Het was de spektakelopera Aida waarmee het festival in 1913 begon. Ter gelegenheid van de honderdste geboortedag van Verdi werd destijds gezocht naar een geschikte locatie om deze opera op te voeren. Tijdens de beroemde triomfmars was het niet ongebruikelijk dat er honderden koorleden en zelfs paarden en olifanten over het toneel marcheerden. Hiervoor bleek genoeg ruimte in de Arena van Verona. Dankzij de voortreffelijke akoestiek kan er zonder versterking voor iedereen verstaanbaar gezongen worden. Zo werd het festival  – dat tegenwoordig elk jaar ruim 400.000 bezoekers trekt –  geboren. Het operafestijn leunde jarenlang te zwaar op Aida als een soort gezongen versie van Cirque du Soleil: hoger, harder, grotesker en gekker. De nuance van Verdi raakte zoek, evenals de operaliefhebbers. Voor circus hoeft men niet naar Verona, men kan daarvoor ook terecht in de Stopera. Maar Verona heeft zich herpakt. En hoe!

Verona is ook witte sokken in sandalen

Verona is een prachtige, hartelijke en gezellige stad. Tijdens het drie maanden durende festival is het ook een kermis met een botsing van culturen. De voorstellingen trekken veel toeristen die niet echt operaliefhebbers zijn. Men heeft zelfs na afloop geen enkel idee dat de ‘Callas-van-onze-tijd’  – mevrouw Netrebko zelve –  net de sterren van de hemel zong. Als je ze vertelt dat het Vicky Leandros was, geloven ze het ook. Publiek dat eigenlijk zit te wachten op een polonaise en als die maar niet komt wordt het steeds ongeduriger.

La Stampa

Gelukkig begrijpen de meeste kermisgangers nog net dat een bezoek aan een operavoorstelling iets anders is dan aan de Toppers of de Efteling. De Italiaanse krant La Stampa kon in een, overigens lovende, recensie van Tosca het niet nalaten om met afschuw te sneren naar ‘Duitsers in korte broeken en op sandalen met witte sokken’. Dat de sandalen-schuifelaars niet hetzelfde decorum hanteren als de Italianen, die wél zeer goed gekleed gaan, is nog tot daar aan toe. Zeer vervelend wordt het als de kortebroekers hele gesprekken voeren tijdens de uitvoering. Uw scribent voelde plaatsvervangende schaamte toen er stelselmatig op de verkeerde momenten werd geklapt. Voor straf zouden ze van de Engelenburcht  – waar het verhaal van Tosca immers is gesitueerd –  afgesodemieterd moeten worden, schoot even door het hoofd van uw penvoerder.

Enfin, terug naar Tosca. Tenor Yusif Eyvazov kreeg je er in de laatste jaren bij cadeau als zijn aanstaande ex ergens optrad. Hij kreeg altijd vrachtwagens modder over zich heen. Ten onrechte; hij is gewoon een gedegen tenor. Geen wereldster, maar je kan hem erbij hebben. Helemaal niet zo slecht als de afgunstigen beweren.

Echter, voor een tenor is de rol van Mario lastig, omdat het meteen al begint met de grote aria ‘Recondita armonia’. Het kon er mee door. In de enorme ruimte van de arena is het zoeken naar nuance, maar hij kan zingen, al ligt de rol van Cavaradossi hem niet echt. De (nog wel) heer Netrebko groeide gaandeweg de voorstelling. Maar wat maakt het verder uit, de echte tegenspeler van Tosca is Scarpia. De schurk die moord en doodslag niet uit de weg gaat om maar ‘dat ene hele erge’ te kunnen doen met de diva.

Luca Salsi

De Italiaanse bariton Luca Salsi zette in zijn thuiswedstrijd een grootse Scarpia neer. Een orgel met stalen longen. Een grote stem die ook in staat is subtiel te zijn als hij vriendschap veinst voor zijn prooi Tosca. Een kerkorgel, met nuance en fijnzinnig spel die de muziek van Puccini voor zich laten werken. Tijdens het ‘Te Deum’ brult Scarpia het uit dat Tosca hem God doet vergeten. Wat lust al niet met de mens doet. Als rechtbankverslaggever zien wij veel van dit type mannen met een fout libido: “Narcistische persoonlijkheid met antisociale persoonlijkheidsstoornis en onder ontwikkeld geweten’’, is meestal de conclusie van het Pieter Baan Centrum.

Het Te Deum was het hoogtepunt van de voorstelling. Op het moment dat er al honderden prachtig geklede koorleden de arena en ver daarbuiten vullen met prachtige stemmen, opent zich bovenin nog een soort luik  – als poort naar de hemel –  met een koor van nog eens 100 mannen en vrouwen. Weer geen geschreeuw maar nuance, muzikaliteit en frasering.

BRAVI TUTTI!

Cecilia Gasdia, de voormalige stersopraan die sinds 2018 de general manager en artistiek directeur van het Arena Opera Festival is, heeft de artisticiteit van “Verona” duidelijk naar een hoger niveau getild. Het festival was op sterven na dood, maar dankzij de hervonden artistieke integriteit kan het nog zeker honderd jaar mee als Verona gewoon de deur dichthoudt voor mallotig regietheater en woke-waanzin.

Robert Vinkenborg