De naam Domenico Cimarosa, wat zégt deze ons nog? Akkoord, we kennen Il Matrimonio segreto, de enige van zijn 60 à 70 opera’s die repertoire heeft gehouden. En we kennen, vaak zonder het zelf te weten, zijn hoboconcert. Dat heeft zijn weg gevonden naar de film-, reclame- en documentairemuziek, en bevindt zich daar tussen allerlei tot brakens toe afgekloven thema’s uit de klassiek muziek. Wij noemen u Dr. Oetker die zijn pizza onder de aandacht brengt met “La donna è mobile” uit Rigoletto. Pampers voelen zich het best thuis bij Also sprach Zarathustra (!) van R. Strauss, en McDonalds verbindt zich beurtelings aan Liszt, Liebestraum ‘O lieb so zu lieben kannst’ en de Mondscheinsonate.
Maar ook films en documentaires bedienen zich met graagte van klassieke melodieën. Out of Africa (1985) wordt ondersteund door het adagio uit het Klarinetconcert in A majeur, KV 622 van Mozart, en Death in Venice (1971), gebaseerd op de novelle van Thomas Mann Der Tod in Venedig, behelpt zich met een flinke klodder uit de Derde en de Vijfde Symfonie van Mahler, vooral het zich zo langzamerhand naar het André Rieu-universum bewegende Adagietto uit Mahler V.

Raging Bull werd verfraaid met het Intermezzo uit Cavalleria Rusticana. Ronduit voortreffelijk gekozen was de muziek die onder een van de spectaculairste scènes uit de filmgeschiedenis (naast The Chariot Race uit Ben-Hur) werd gezet: de helikopteraanval uit Apocalypse Now werd opgevrolijkt door de “De Walkurenrit” . Mochten wij ooit in de positie komen om voor ons avondje-uit te kiezen tussen Apocalypse Now en Debussy’s Pelléas et Mélisande, dan is er geen twijfel mogelijk: dat wordt Apocalypse Now! (En bij de keuze tussen Pelléas et Melisande en thuis blijven wordt het: thuisblijven met een fles Zeer Oude Genever.)
Cimarosa’s zeer fraaie hoboconcert   komt u vast ook bekend voor. Het wordt o.a. gespeeld bij de Iraanse film Through the Olive Trees (van de Iraanse filmregisseur Kiarostami), maar toch vooral bij documentaires met een  treurig of een de-mens-centraal thema: bijv. de sloop van een dorpskerk, de in Ter Apel rondslenterende asielzoeker op zoek naar een stukje menselijkheid, het einde van een familiebedrijf waarvan het oudste, 112-jarige lid voor de laatste keer de melk rondbrengt, de Surinaamse oma die een bloemetje legt op het graf van haar tot slaaf gemaakte favoriete betovergrootmoeder, etc. etc. Ja, dan komt het eerste deel van Cimarosa’s hoboconcert goed van pas!

Domenico Cimarosa (Aversa 1749-Venetië 1801) was in zijn tijd vooral populair door zijn komische opera’s. Zijn eerste muzieklessen kreeg hij in een klooster. Na zijn conservatoriumopleiding in Napels vond Cimarosa emplooi als organist in de Napolitaanse koninklijke kapel. In Napels ging ook zijn eerste opera in première: Le stravaganze del conte (1772). Hij werd bijzonder gewaardeerd als operacomponist, en bewonderd door o.a. Haydn en Goethe. Zijn muziek lijkt op die van Mozart, “maar heeft toch niet die…” (kunt u zelf invullen). Raadpleeg anders de klassiekemuziekkenner in uw woon- of verblijfplaats. Na een periode in Rusland aan het hof van Catherina II (1787-91) te hebben doorgebracht keerde Cimarosa  terug naar het koninkrijk Napels.

In zijn hart was hij echter republikein, en toen de Franse strijdmachten in 1799 Napels innamen, sloot hij zich toch bij hen aan. Echter, toen Ferdinand weer aan de macht kwam, belandde Cimarosa in de gevangenis. Hij werd door de tussenkomst van een paar kardinalen maar net van de doodstraf gered. Hij verliet Napels en stierf in Venetië.
Hoewel Domenico Cimarosa aan het eind van de 18e eeuw een van de meest uitgevoerde componisten in heel Europa was – Joseph Haydn bijvoorbeeld dirigeerde tussen 1783 en 1790 dertien van zijn opera’s in Esterházy – staan zijn werken tegenwoordig bijna niet meer op het operarepertoire.

Hij is eigenlijk alleen bekend om zijn “dramma giocoso” Il matrimonio segreto, dat nog repertoire gehouden heeft.  Maar zijn internationale doorbraak kwam eigenlijk  al enkele jaren vóór Il matrimonio, met L’italiana in Londra, een opera waarvan de kenners zeggen dat de muziek sterk aan Rossini en Mozart doet denken. Rossini hebben wij niet kunnen ontdekken, Mozart wel, maar dan zonder de compositoire meesterhand, vooral in de aria’s. Na de succesvolle première in 1778 in het Teatro Valle in Rome, werd het werk al snel overal in Europa opgevoerd.

En nu heeft men in Frankfurt besloten Cimarosa’s L’italiana een nieuwe kans te geven. Zeker muzikaal gezien, terecht. Maar laten we nu niet net doen of elke onontdekte of weinig gespeelde opera meteen een onderbelicht meesterwerk is. L’italiana in Londra is geen meesterwerk, meer een lesser Mozart.

Madama Brillante runt, in tijden van oorlog, in Londen een hotel. Op een gegeven moment verblijven er een neerslachtige, norse Engelse Lord (Arespingh), een slimme Nederlandse koopman (Sumers) en een flamboyante Napolitaan (Don Polidoro). Het Italiaanse meisje Livia arriveert uit Genua, maar beweert uit Marseille te komen; zij doet zich voor als Madama’s Franse serveerster, ‘Henriette’. Arespingh ziet zich geconfronteerd met het vreselijke vooruitzicht dat hij moet trouwen met een zekere Diana, een bruid die door zijn vader is uitgekozen, in plaats van met zijn geliefde Livia die hij in Genua heeft moeten achterlaten. Ondertussen heeft Madama Brillante een oogje op Don Polidoro, maar Don Polidoro valt in de beste operatraditie voor Livia. De actie voltrekt zich in  één dag: er zijn ruzies en misverstanden, maar “aan het eind van de dag” is alles opgelost. Het wordt tevens bekend dat de oorlog voorbij is, en iedereen viert de vrede.

De avond in Frankfurt begon met een ouverture gespeeld met gesloten doek. Dat is goed voor een uur welwillendheid. Regisseur R. B. Schlather houdt de vaart erin en maakte er bijna een slapstick-komedie van, terwijl een wat minder hectische en hilarische regie wellicht beter op zijn plaats was geweest. Dominus se ostendit in limitatione (in de beperking toont zich de meester gaat altijd, dus ook hier op). Het decor was uitgesproken saai: een hotel in een cirkelvormige, revolverende ruimte met afwisselend witte en zwarte vlakken. Het is anno 2021 natuurlijk ondenkbaar dat een komedie die zich in een hotel afspeelt, zich  ook op het toneel in een herkenbaar hotel afspeelt. Aan clichématige attributen geen gebrek: de mobiele telefoon, (terwijl ook een telefooncel (?) een belangrijke rol speelde), de zonnebril, de sigaret.  Verder: de Engelse lord heeft een bolhoed (want Engelsman), de Italiaan is behangen met gouden kettingen (want Italiaan) en voorzien van een borst rijk aan vegetatie. De Hollander is natuurlijk een stijve hark en een idioot (want Hollander). Madama Brillante, de hotelhoudster, wordt gespeeld door Bianca Tognocchi. Zij beschikt over een ronde, volle en dragende  sopraan, een prachtstem, en daar gaat het tenslotte maar om. Zij deed mij in de verre verte aan Kiri Te Kanawa denken.  Angela Vallone neemt uitstekend acterend de titelrol op zich; een soepele, beweeglijke coloratuursopraan van heb ik jou daar. Iurii Samoilov (Milord Arespingh) beschikt over een energieke bariton waarmee hij zijn amoureuze intenties kracht bijzet, en Theo Lebow (Sumers), een groot komisch talent, zet een bizarre Nederlandse koopman neer. Of het nu om Indië, de WK voetbal of België gaat, de Nederlanders blijven altijd met lege handen achter. Gordon Bintner (Don Polidoro), een viriele bariton en een geweldige komiek, is de typische spaghetti-vretende Italiaanse macho (maar geen dirigent) die, want Italiaan, het olijkjes op de vrouwtjes voorzien heeft.

Dirigent Leo Hussain liet zijn Frankfurter Opera Orchester pittig en opgewekt spelen. De frisheid van limoenen zweemde door de zaal. Wij menen: de Oper Frankfurt heeft met L’italiana in Londra een alleraardigste productie op het operatoneel gebracht.

Olivier Keegel

Ceterum censeo theatrum insanientium delendum esse