BLUE. Een pathetisch cliché.

Er ging een siddering door gans het aardrijk, zo’n 15 jaar geleden, toen bleek dat die knuffelige en knuffelbare Bill Cosby met zijn Mart Smeets-trui  buiten de set van de Cosby Show het knuffelen naar een geheel ander niveau tilde. Aan het cliché van de urban happy campers kwam een abrupt einde. Cosby bleek Jekyll en Hyde. Zelf zag hij er eigenlijk niet zoveel kwaad in dat hij de begeerde dames met een pilletje een eindje op weg moest helpen. Dat was in zijn ogen net zoiets als het aanbieden van een drankje.  Hij was immers een versierder, geen verkrachter! Vooral in juridische kringen vond men deze redenering lastig. Bill werd veroordeeld. Van  rolmodel, de gezellige, humoristische en kei van een vader, tot de belichaming van de zwarte verkrachter.

Wij zien in deze tragedie, een Sunset Boulevard-achtige onttakeling van een carrière, uitstekend librettomateriaal voor een eigentijdse (inclusieve!) opera. Want laten we eerlijk zijn, in principe kan vrijwel elk narratief (“narratief!” ja, wij zijn niet van de straat) een onderwerp zijn van een fijn stuk urgent muziektheater. Onderwerpen genoeg, zoals de historie uitwijst. Van een misandrische Chinese prinses tot een hybride, half-mens half-geest keizerin die wanhopige pogingen doet om volledig mens te worden. Van ontredderde goudzoekers tot de zelfkant van het leven. Inderdaad, u wist het natuurlijk al lang: resp. Turandot, Die Frau ohne Schatten, La Fanciulla del West en Die sieben Todsünden.

Waarom de schabouwelijke Cosby opgevoerd? Omdat er ook ruimte bleek voor een dystopische versie van de Cosby show. Dus waarom geen opera over een gezinnetje in de wijk Harlem in Upper-Manhatten? BLUE !

AVONDJE UIT

De vereisten voor een geslaagd avondje uit naar de opera zijn heel eenvoudig: de muziek moet je liggen, de regie moet niet rechtstreeks uit de Privatklinik Meiringen  afkomstig zijn, de zangers en het orkest moeten van optimaal niveau zijn. De opera BLUE zou in principe aan deze vereisten kunnen voldoen. Zou…

Dat was lachu, mensu, wisten wij veel dat deze schalkse daddy een devil in disguise was?

POLITIEK PAMFLET

Maar als de opera ontaardt in een politiek pamflet, geïnspireerd op Amerikaanse toestanden, en de muziek is nu niet bepaald van het allerhoogste niveau, dan hebben we een probleem, dat nog vergroot wordt door een eendimensionale, pathetische regie. Dan denken we: wat moeten we ermee? Moet ik hier 2,5 uur van mijn tijd aan besteden, terwijl ik aan de overkant van Het Muziektheater, in café Blauwbrug, een Zeer Oude Genever vergezeld van een Westmalle Triple zou kunnen savoureren?

Even de obligate vraag: “Waar gaat de opera nu echt over?” Welaan, houd u vast: het LIJKT over een wanboffige Pa, Ma en Zoon te gaan, met malheur alom, maar het gaat “in wezen” over slechte Amerikaanse politieagenten die onschuldige Afro-Amerikanen neerschieten.

MAATSCHAPPELIJKE CONTEXT 1

Na de dood van George Floyd, een draaideurcrimineel met een fors strafblad die werd gearresteerd wegens het betalen met vals geld en zich (evident onder invloed)  zodanig tegen zijn arrestatie verzette, dat de dienstdoende politieagenten, één in het bijzonder, zich bezondigden aan excessief geweld, de dood ten gevolge hebbende, was woke Nederland in rep en roer. Er verschenen niet minder dan 5000 “woedende” deugers op de Dam, onder aanvoering van Akwasi, de Martin Luther King der Lage Landen, die het verzamelde volk opzweepte met de uitspraak “Als ik in november een Zwarte Piet zie, dan trap ik hem hoogstpersoonlijk op zijn gezicht”. Luid gejuich à la Wollt ihr den totalen Krieg?!  Uiteraard werd hij voor deze uitspraak niet vervolgd conform artikel 137d van het Wetboek van Strafrecht (aanzetten tot haat). Dit artikel wordt bij voorkeur in stelling gebracht tegen onwenselijke volksvertegenwoordigers.

Dus toen, op de Dam: 5000 burgers met het hart op de juiste plaats! Maar toen er onlangs drie Iraanse meisjes werden doodgeknuppeld door de Iraanse politie omdat hun hoofddoek scheef zat, gingen er in Amsterdam slechts 1000 mensen de straat op.  Het aanzien van slachtoffers van overheidsdienaren is dus sterk onderhevig aan de mode c.q. waan van de dag, waarbij Amerikaanse zwarte slachtoffers van politiegeweld een onbedreigde eerste plaats op de morbide populariteitsranglijst bezetten. Alle doden zijn gelijk (want dood), maar bepaald niet gelijkwaardig.

BLUE

Het gezin woont in Harlem, dat overigens allang niet meer het getto is van jaren geleden, met drugs, geweld, bendes en armoede. Harlem, met z’n jazzclubs en restaurants, is anno 2022 net zo (on)gevaarlijk als welke andere buurt in New York ook. De sfeer in het anonieme gezin, namen onbekend, is niet altijd even ontspannen. Zoon wil protesteren (tegen alles wat u zich daarbij voor kunt stellen), maar Pa zegt: “Jongen, doe nou rustig aan.”  Dat de zwarte zoon van een politieagent door een andere politieagent wordt doodgeschoten is een platitude waar de gemiddelde scenarioschrijver/librettist met een grote boog omheen zou lopen.

De Amerikaanse situatie is in het geheel niet vergelijkbaar met de Nederlandse. In Amerika vallen elk jaar 40.000 slachtoffers binnen de context van een politieoptreden. In Nederland 10 (tien). Waar blijft het DNO-adagium dat het publiek zich in een opera moet herkennen? Nu moeten wij ons ineens wél in een andere cultuur verdiepen.

“Dit libretto was mijn persoonlijke brief aan de wereld”, meldt Tazewell Thompson, de librettist, “we willen het publiek confronteren met hun eigen verwachtingen en daar tegenin bewegen.” Publiek confronteren… Vage herinneringen schieten ons denkraam binnen, herinneringen aan een tijd dat we naar de opera gingen om naar muziek te luisteren. Maar dat is niet meer van deze tijd… Wij komen nu om een “persoonlijke brief” te lezen, geconfronteerd te worden met onze verwachtingen (wat dat ook moge betekenen) en mee te maken hoe er tegen onze verwachtingen in bewogen wordt (al even raadselachtig).

Het draaide erop uit dat we niet zozeer naar een brief zaten te “luisteren”, maar werden geconfronteerd met een politiek pamflet. Deed ons denken aan 50 jaar geleden: Het Werkteater (sic!), dat uit solidariteit met de onderlagen van de bevolking de “h” uit het woord “theater” had weggelaten. De opera als politiek statement, is dat niet een beetje heel erg uit de tijd?

BLUE is het verhaal van  een zwarte politieagent en zijn familie, en bestaat voornamelijk uit eindeloze gesprekken over de dood van de zoon die op 16-jarige leeftijd door een politieagent werd doodgeschoten. In Amerika actueel, bij ons niet. De hoofdpersonen zijn stuk voor stuk een wandelend, eendimensionaal cliché. Gelukkig was er ook nog muziek, een concessie aan de operaliefhebbers uit het stenen tijdperk. En, er was een lichtpuntje, in de miserabele duisternis van de scenische Umwelt slechts vergelijkbaar met een zwak flakkerend waxinelichtje: de stemmen waren puik. Over het algemeen. Wij moesten helaas vaststellen dat er in de indrukwekkend bedoelde koren na de pauze af en toe tamelijk vals werd gezongen.

UITVOERING

De 41-jarige Amerikaanse Aundi Marie Moore (de Moeder), die in 2020 haar MET-debuut maakte in Porgy and Bess,  beschikt over een rijke lyrische sopraan, die een genoeglijk effect had op het luisterend oor. Kenneth Kellogg (de Vader), een fijne, krachtige en expressieve bas, maakte stimmlich zeker indruk. Darius Gillard (de Zoon) kon ons maar moeilijk overtuigen, ook zijn bedoelde felheid kwam bij ons niet als zodanig over. Kan ook komen door zijn potsierlijke uitdossing. De ondersteunende cast deed wat hij moest doen: ondersteunen,  terwijl het Residentie Orkest, gedirigeerd door Kwamé Ryan, zijn lijnen keurig uitvoerde, maar niet erg enthousiast leek. Het leek of de orkestleden er maar weinig plezier in hadden.

De hybride muziek van musicalcomponiste Jeanine Tesori kon ons maar heel matig boeien. Een beetje van dit, een beetje van dat: folk, jazz, blues en gospel in de mixer, en dan maar kijken wat er uitkomt. Vervolgens een snufje Weill erbij, en flink ontlenen aan Star Wars, Gershwin, Bernstein, Strauss (Salome en Rosenkavalier), Wagner en zelfs Puccini (twee onvervalste Tosca-akkoorden) plus wat atonaliteit om als “modern componiste” door het leven te kunnen gaan. En een ¾-maatje mag ook nooit ontbreken. Vooral niet te melodieus. Kortom, het ene oor in, het andere oor uit. Ontdaan van enige ontroering, ontdaan van elke diepte, hoewel er wel in enkele tear jerking-momenten van musicalniveau was voorzien. De partituur sloot, vooral voor de pauze, idiomatisch nauwelijks aan bij het libretto. Het had net zo goed de begeleidende muziek kunnen zijn van een documentaire over de smeltende poolkappen.

Decors waren minimaal, “minimaal”, “minimaal” als in “saai”, evenals de belichting. Tazewell Thompson schreef het libretto en was tevens regisseur. “Traagheid” is zijn middle name. Tazel “Slow-Tazzie” Thompson! Niet om door te komen, vooral het lamentabele gedeelte na de pauze, toen we nog een portie christelijke aanstelleritis over ons heen kregen waar de Pinkstergemeente een puntje aan kan zuigen.

ARCHETYPES

De archetypische Moeder, Vader en Zoon ontbeerden elke diepgang waardoor de impact van de opera tot een nulpunt gereduceerd werd. Om zich te kunnen identificeren met een van de protagonisten moet men toch wel minstens het Basisjaar Opleiding Zijnsoriëntatie met goed gevolg doorlopen hebben. Of de Toneelschool. BLUE is een contemporaine opera die nu al “niet meer van deze tijd” is.

De tweede akte begint met het nieuws van de dood van de Zoon; de uitingen van verdriet en de pijn van de ouders deden mij aan het sentiment van de Zangeres Zonder Naam denken. De verzoening tussen vader en zoon komt volledig uit de lucht vallen. Maar zij die het beter kunnen weten, de Music Critics Association of North America noemde BLUE de Beste Nieuwe Opera in 2020.  Wokie wokie!

Deze opera heeft de volstrekt overbodige Black Achievement Month (wij wisten al 50 jaar geleden dat Donald Jones een kei van een gozer was) geen goed gedaan.  Kent u dit  gedicht van Gerard Reve “Zuster Immaculata die al vierendertig jaar / verlamde oude mensen wast, in bed verschoont, en eten voert, / zal nooit haar naam vermeld zien. / Maar elke ongewassen aap die met een bord: dat hij vóór dit, of tegen dat is, het verkeer verspert, / ziet ’s avonds reeds zijn smoel op de tee vee.” Ziet u de parallel?

Echt commitment vind je bij de Mensen in het Land. Kijk maar:

MAATSCHAPPELIJKE CONTEXT 2

Hierop inhakend, wie kent nog de tijd dat wij grappen konden maken over alles en iedereen, en de maatschappij nog niet in handen was van de “Bent ú al gekwetst”-industrie ? Nederlanders maakten grappen over Belgen, Belgen over Nederlanders, Joden over niet Joden en vice versa, blanke Nederlanders over niet-blanke Nederlanders en tevens vice versa. Ook de “Debiele, homofiele, joodse neger met een bult” (Ivo de Wijs, inmiddels weggecensureerd van YouTube) kon nog vrijelijk over de Draadloze beluisterd worden, zonder dat je ruiten werden ingegooid. Sinds het woke-terrorisme het “gekwetst zijn” tot hoogste waarheid heeft verheven, zijn we in een kramp geschoten. En vrijwel iedereen is gekwetst, of beter gezegd: velen is aangepraat dat ze zich gekwetst voelen.

De huidige farizeïsche boldoenerij en alle verboden en geboden die daarbij horen, schrijft niet alleen een dwingend taalgebruik voor, maar duldt ook geen tegengeluid. Wie over een “vrouw” spreekt, en niet over een “mens met baarmoeder” wordt al gauw beticht van discriminatie of mysogenie. Wie de waanzin van “we zijn zwanger” aan de orde stelt, is een potentaat zonder baarmoeder.

“VROEGUH”

In dit verband gunnen wij u graag een weemoedige en tegelijk zeer komische terugblik op een vrijmoediger tijd, nog niet eens zo héél lang geleden, aan de vooravond van het Politiek Correcte regime. Een samenleving die niet meer om zichzelf kan lachen, zit op een dood spoor. Luistert u HIER.

Terug naar BLUE. Na afloop werd de zaal afgebroken door het dolenthousiaste publiek: naast applaus ook fluiten, gillen en stampen. Zo krijsten wij ons slavernijverleden de wereld uit.

Olivier Keegel