L’Amico Fritz. Van de operajuwelier.

Vandaag lezen wij Genesis 24:67: “En Izak bracht haar in de tent van zijn moeder Sara; en hij nam Rebekka, en zij werd hem ter vrouw, en hij had haar lief.”

Je vraagt je steeds weer af: waarom hebben wij daar zo lang op moeten wachten? In de programma-informatie wordt L’Amico Fritz door de NTR ZaterdagMatinee een “onbekend werk” genoemd. “Geboycot” is een preciezer omschrijving. In steden als Piacenza, Düsseldorf, Londen, Modena, Venetië, Glasgow en Florence hoeft men niet verder dan 10 jaar terug te gaan om de goede herinneringen aan Vriend Fritz op te halen. In Nederland moeten we zo’n kleine 60 (zegge: zestig) jaar teruggaan voor deze prachtopera, nl. naar 1964.  In dat jaar leefde Churchill nog, kostte een kilo aardappelen ƒ 0,26 (€ 0,12)  en een liter bier ƒ 1,10 (€ 0,50). Voor hen die nog niet van Drees trekken: ƒ is het guldenteken. Op 17 april 1964 bracht De Nederlandse Opera (nou ja, “Nederlands”… er zat afgezien van het Radio Filharmonisch Orkest geen Nederlander bij in deze productie, alleen maar Italianen) L’Amico Fritz in de Stadsschouwburg. Giuseppe Morelli was dirigent en in de cast o.m. toppers als Rosanna Carteri (1930-2010)  en Attilio d’Orazi (1929-1990).

Recensent Rutger Schoute van Het Parool vond het maar niks; u moet weten, in die tijd zaten recensenten er nog wel eens compleet naast. Schoute:  “Wie gisteravond uit de Amsterdamse schouwburg kwam, behoefde de mooie muziek niet als reden aan te voeren om zijn droeve stemming te verklaren, want in de opera „L’Amico Fritz” die Mascagni in 1891 op het naïef-pastorale gegeven componeerde, stroomt het daarvan niet over.” De bekakte stijl kunnen we meneer Schoute vergeven, het was immers 1964,  maar dat L’Amico geen “mooie muziek” zou bevatten is natuurlijk de grootst mogelijke onzin met een verlengsnoer.

L’Amico Fritz is een waterval van prachtmelodieën, en dat wij daarvan pas na 60 jaar weer kunnen genieten, uiteraard dankzij de NTR ZaterdagMatinee (who else?), valt toe te schrijven aan het door culturele basserolen uitgevaardigde Verbod Op Verismo, waar sinds 1988 tijdens het resp. Libanese en Zwitserse schrikbewind nauwkeurig wordt op toegezien. Liever een Mona Lisa Met Snor onder regie van de Kirill Serebrennikovs van deze wereld dan een “simpele” en romantische opera waar de liefhebbers onvoorwaardelijk van kunnen genieten. Genieten? Hè bah, “aan het denken zetten” zult u bedoelen !

L’amico Fritz werd voor het eerst opgevoerd in het jaar na het grote succes van Mascagni’s Cavalleria rusticana. Mascagni  wilde een eenvoudig libretto om de muziek des te beter te laten uitkomen. Wij zouden zeggen: missie geslaagd, want om het libretto te kunnen volgen volstaat een eenvoudig werkmans-IQ.

Libretto. Fritz Kobus is een verstokt vrijgezel; verstokte vrijgezellen treden uiteindelijk altijd in het huwelijk, weten wij uit ervaring. Fritz’ vriend  David, de rabbijn, weet ook wel beter. “Fritz, jij bent binnen het jaar getrouwd, ouwe, wat ik je brom”, aldus David.  “Bin ich’s, Rabbi?” roept Fritz ontsteld uit, hij wil zijn wijngaard er wel om verwedden dat hij vrijgezel zal blijven. Hij heeft niets tegen verbeteringen, zolang het maar geen veranderingen zijn. Maar tegen het onafwendbare kan men zich moeilijk verzetten. Suzel, de dochter van zijn rentmeester, wordt de onvermijdelijke mevrouw Kobus, wanneer Fritz Kobus haar probeert te redden van een verondersteld huwelijk dat zij niet wil. Uit de goedheid van Vriend Fritz’ hart!

Muzikale lekkernijen

Mascagni verwent ons in L’Amico Fritz met een overvolle schaal aan muzikale lekkernijen, zoals gewoonlijk door de NTR ZaterdagMatinee op uiterst aantrekkelijke, professionele wijze aan haar gasten gepresenteerd. Vooraan in het assortiment de pâtisseries pronkt Het Kersenduet (gebaseerd op een volksliedje uit de Elzas, klik HIER  “Es trug das Mädelein”); het “Duetto Delle Ciliege” (Kersenduet) werd onsterfelijk gemaakt door Tito Schipa en Mafaldo Favero, luister HIER, een muzikaal hoogtepunt uit de tweede akte, waarin de twee hoofrolspelers elkaar vocaal-amoureus omzichtigjes aftasten. Tenor Ioan Hotea, sopraan Yaritza Véliz en het Radio Filharmonisch Orkest maakten er een muzikaal-zinderend ménage à trois van waarbij vergeleken Lily Harlem’s scabreuze  The Glass Knot niet verder komt dan het niveau van Een zomerzotheid van Cissy van Marxveldt (“Zeg, ik heb een inspiratie gekregen voor een dansfuif.”)

Maar er is meer:  zoals Suzels “Son pochi fiori” en “Non mi resta che il pianto”, deze middag onweerstaanbaar prachtig gezongen door Yaritza Véliz; haar heerlijke stem laat zich het best omschrijven in termen van “Controle” en “Behendigheid”, met twee keer een hoofdletter, en pathos in de allerbeste zin van het woord.

En Vriend Fritz zelf? In deze concertante versie werd de rol ingevuld door Ioan Hotea, een fijne, soepele, klaroenschallige tenor die in de hogere regionen geen grenzen lijkt te kennen. Zijn “O Amore” zouden wij in andere omstandigheden als “een van de hoogtepunten” beschouwen, ware het niet dat deze L’Amico Fritz van de ZaterdagMatinee één grote aaneenschakelingen van onvergetelijke hoogtepunten was.

Een andere greep uit deze constante stroom van hoogtepunten: natuurlijk het magnifieke instrumentale Intermezzo waarmee de derde akte begint. Aangrijpend, ondanks een petit bémol  in de allerlaatste maat, die gecomponeerd lijkt door Mascagni’s collega Gianni di Leida, bij ons beter bekend als Jantje van Leiden. Het Intermezzo eindigt op zeer clichématige wijze als de orkestrale begeleiding van een circusnummer (schaars geklede dame stapt triomfantelijk uit haar doormidden gezaagde doodskist).

Waarom Mascagni voor de rol van Beppe voor een mezzo i.p.v. een mannenstem koos, is ons nooit duidelijk geworden. Wokie-wokie avant la lettre? Moeilijk voor te stellen bij een vroeg 20-eeuwse Italiaan.  Laten we maar blij zijn, anders waren wij verstoken geweest van weer zo’n topper, Svetlina Stoyanova, een barnstenen, onwrikbaar en endorfine-opwekkend stemgeluid dat ons op de meest plezierige wijze door merg en been ging.  Stoyanova’s “Laceri, miseri, tanti bambini” en “O pallida, che un giorno mi guardasti” zullen wij immer blijven koesteren.

In deze opera is de koppelaar en rabbi David eigenlijk een libretto-bepaald klierig ventje. Des te knapper dat Massimo Cavalletti, dominante bariton  (hij zong de rol van David nog in maart van dit jaar in Florence) er met een zekere mate van ironie toch in slaagde om sympathie voor het personage op te vatten. In de overige rollen sloten Emanuele Cordaro, Linard Vrielink en Elenora Hu zich naadloos bij het kwaliteitsfeest aan.

Het Radio Philharmonisch Orkest, dat het zo te zien prima naar zijn zin had onder de lichtelijk overenthousiast dirigerende Andrea Battistoni  -in maart van dit jaar had hij nog de muzikale leiding van de DNO-flop “La rijke-mensen-zijn-lelijk-en-slecht  Traviata– speelde mascagnissimo! Groot compliment voor het RFO dus. De mars aan het einde van de eerste akte, ook weer geïnspireerd op een volksliedje uit de Elzas, “Unser alter Stadtverwalter”, stemde tot integrale tevredenheid, evenals het getoonzette rijtuig, compleet met geïnstrumenteerde paarden, wielen en zweepgeknal; gelukkig waren er geen al dan niet met lijm uitgeruste Wakker Dier-achtigen in de zaal; wij hadden ons nochtans via beveiligingswinkel “Het Mikpunt” op alles voorbereid!

Na de bijna letterlijk adembenemende vioolsolo van Nadia Wijzenbeek had wat ons betreft het gansche aardrijk mogen vergaan; na het einde der geschiedenis was nu, zeker na het verscheiden van France Gall, ook het einde der schoonheid wel bereikt.  Echter, we moesten toch eerst nog Vriend Fritz veilig naar de uitgang begeleiden…

Wederom dus een daverend operasucces in de NTR ZaterdagMatinee, wederom een kunststukje van artistiek leider Kees Vlaardingerbroek en casting director Christian Carlstedt.

Tot slot moeten wij -wederom- een groot compliment maken aan de auteur van het programmaboekje, Kasper van Kooten. De geslaakte zucht ‘Wat een verademing” zegt de goede verstaander voldoende.

“Auf Flügeln des Gesangs” verlieten wij per Uber Comfort het Concertgebouw om elders, te weten Amsterdam Centrum, in Herberg De Contemplatie, van het gebodene te kunnen nagenieten.

Olivier Keegel