Wij beleefden afgelopen week een drukke, maar een in oplopende lijn gaande periode. Na ons door de ellendige Carmen-première te hebben geworsteld, werden wij midweeks te Den Haag prettig verrast door de hedendaagse, Nederlandse opera Maduro. Een fijne Norma van de ZaterdagMatinee, de parel van het Nederlandse klassiekemuziekleven, deed de week nadrukkelijk in majeur eindigen.

De prachtopera Norma, waarin het gehele speelveld van martiaal tot romantisch wordt bestreken, speelt in 50 v.C., in Gallië. Aanbevolen literatuur: “Commentarii de bello gallico“, van Gaius Julius Caesar, de meester van het nepnieuws: als de Romeinen een slag verloren, hadden ze ‘m  volgens Julius Caesar toch gewonnen.

Velen kennen Norma alleen maar van  de aria “Casta diva”, op de vrijdagmiddag ten gehore gebracht bij dameskapper “Hair Dreams, Her Dreams” in de PC Hooftstraat (“op vrijdagmiddag schenken wij voor onze clientèle een heerlijk glaasje proseccco”). In kapsalon “Haar van Boven” in de Amsterdamse Jordaan luistert men op vrijdagmiddag naar “Oh Zwarte Zigeuner” van Willy Alberti & Johnny Jordaan. Luister HIER, een aanrader!

Wij dreigen af te dwalen. Wanneer “Casta diva” ter sprake komt, roepen de kenners om strijd “Callas! Callas! Callas!”. Pavlov is nog steeds alomtegenwoordig. Wij zullen u hier niet vervelen met strontvervelende opsommingen van “die zong het zus, en die zong het zo”. Als u geïnteresseerd bent, klikt u dan op deze pagina. Als u het ons vraagt: wij ontlenen een grote mate van genoeglijkheid aan Casta diva-vertolkers als Cecilia Bartoli (de kenners bestellen nu ontdaan een fikse borrel) vanwege dramatiek en warmte, maar ook aan Sumi Jo, met veel meer kracht, maar toch optimale stembeheersing. Volgens Karajan had Sumi Jo een stem as the best gift God has given. Wij zijn niet  zo’n fan van de Sancta Callas, maar zij mag hier natuurlijk toch niet ontbreken. Zij zong “Casta diva” 2,765.999 keer, de ene keer wat beter dan de andere.  De opname met von Karajan in 1955 was haar beste, maar in de opname met Serafin (1959) is de stem al behoorlijk op weg naar de uitgang.

Juist omdat menigeen niet méér van Norma kent dan de aria “Casta diva”, nog even kort de inhoud van deze opera. In de eerste akte gaat de Druïdische hogepriester, Oroveso, voor in gebed: laat die Romeinen eens opzouten! De Romeinse proconsul Pollione verschijnt ten tonele en vertelt dat hij het niet meer zo zit zitten met zijn geheime liefde, Norma. NB Norma heeft haar gelofte van kuisheid al gebroken (dat zou ons ook heftig ontstemmen) en dientengevolge twee kinderen geworpen. Over het vaderschap is geen twijfel: Pollione. Kun je het de man werkelijk kwalijk nemen dat hij vervolgens verkikkerd is geraakt op een maagdelijke tempelpriesteres, Adalgisa: een verse boterham, niet afgelikt, zelfs niet beboterd.

De Druïden verzamelen zich bij de beboste tempel, en de Romeinen vertrekken als de wiedeweerga. De Druïden smeken Norma hen te steunen in hun strijd tegen de Romeinen, maar ze houdt de boot af: “Het is nu geen tijd voor oorlog, mijne heren.” In plaats daarvan zingt zij een gebed voor de vrede, en dat is de aria “Casta Diva”.

Norma vertrouwt haar bediende toe dat zij vreest dat Pollione vreemdgaat. En Adalgisa vertelt Norma dat zij ontrouw is geweest aan hun goden, omdat zij haar liefde aan een Romeinse man heeft gegeven. Norma’s amoureuze twijfel slaat snel om in woede, en Adalgisa beseft wat er gebeurd is. Onwetend van de relatie tussen Norma en Pollione weigert Adalgisa met haar minnaar elders een nieuw leven op te bouwen, vanwege haar extreme trouw aan Norma.

In de tweede akte besluit Norma de liefde voor Pollione op geven. Maar de edelmoedige Andalgisa zegt dat zij Pollione ervan zal overtuigen om naar Norma terug te keren.

Volgende episode: Oroveso vertelt de Druïden dat Pollione vervangen wordt door een nieuwe, veel sterkere leider; beter nu even geen opstand. Keep a low profile, bros. Als Adalgisa  opduikt, heeft zij slecht nieuws: Pollione denkt er niet aan om bij Norma terug te keren. Nu wordt Norma pissig: ze roept op tot oorlog tegen de Romeinen. De soldaten zingen met haar mee, klaar om te vechten. Oroveso stelt een menselijk offer aan de goden voor: baat het niet dan schaadt het niet. Pollione lijkt een goed keuze, maar Norma houdt dat tegen. Zij ziet persoonlijk voordeel: als Pollione nu eens Adalgisa afschaft en toch bij haar terugkomt… Pollione heeft er geen oren naar. Uit wanhoop biecht Norma haar zonden op ten overstaan van alle druïden en biedt zich als offer aan. Pollione is zwaar onder de indruk en wordt weer verliefd op haar. De Romeinen spreken van lux interrumpens amoris (de eerste knipperlichtrelatie in de historie). Pollione pakt gauw een makkelijke stoel en nestelt zich naast Norma op de brandstapel. De vlammen doen hun werk.

Vincenzo Bellini (1801-1835) was voorbestemd voor een carrière in de muziek: zijn vader en grootvader waren ook componist. Zijn eerste opera’s bevatten nog maar weinig coloratuurpartijen; het ging hem meer om aanminnige, langgerekte melodieën (ook in Norma), waarmee hij de bewondering van Verdi en Chopin oogstte. Samen met zijn librettist Felice Romani (fantastische teksten in Norma) produceerde hij meesterwerken als La Sonnambula en Norma.

Op 10 september jl. waren de solisten in de ZaterdagMatinee-opera, zoals gebruikelijk, in grote lijnen weer van zeer goed niveau.

Lyrische cultuursopraan sopraan Venera Gimadieva,  die onlangs nog de titelrol vertolkte in Linda di Chamounix in het  Bolshoi Theatre, was een geslaagde Norma. Zij is dan ook specialiste in het lyrische belcantorepertoire, vooral in de opera’s van Bellini. Haar stem klonk fris en sprankelend, maar bij tijd en wijle, vooral in het laatste gedeelte van de eerste akte (vermoeidheid?) kreeg haar timbre iets scherp metaligs. Al met al toch een geslaagde debuutrol (al weten wij dat laatste niet geheel zeker).

Zoals het programmaboekje terecht vermeldt, schreef Bellini ook prachtmuziek voor “seconda donna” Adalgisa én, in mindere mate, voor Pollione. De rol van Adalgisa werd gezongen door Salome Jicia, een beldcantospecialiste in het Bellini-Donizetti-Rossini repertoire, terwijl zij haar sporen ook in Mozart-opera’s heeft verdiend. Salome Jicia, een stem van klassieke schoonheid (maar… aimez-vous vibrato?) gaf Adalgisa op ongebruikelijk nadrukkelijke wijze de karaktereigenschappen mee die bij het personage passen: nu eens standvastig, dan weer onzeker of gepassioneerd. Hoewel het in haar lagere noten wat aan kracht ontbrak, waren in het hogere bereik vooral haar lenige coloraturen indrukwekkend. De duetten tussen Norma en Aldagisa, “Mira, o Norma” en “Oh! Rimembranza…Sola, furtiva, al tempio”, waren een lust voor het oor.

De uit Sardinië afkomstige lyrische/spinto tenor Piero Pretti is vooral te horen in het Italiaanse repertoire. Hij is wereldwijd zeer geliefd in rollen als de Hertog van Mantua (Rigoletto), Alfredo Germont (La Traviata) en Manrico (Il Trovatore). Als wij goed geïnformeerd zijn heeft hij nog niet eerder de rol van Pollione vertolkt in een scenische uitvoering. Er bestaat wel een CD van Pretty Yende, “Dreams”, waarop Pretti een gastoptreden verzorgt in fragmenten uit de Bellini-opera’s La Sonnambula en La Straniera.

In deze Norma vertolkte Pretti de rol van Pollione met een zeer fraaie, haast “ouderwetse” Italiaanse hoge tenor; er waren in dat hoge register wel enige vlekjes weg te werken, maar in grote lijnen: een genot om naar te luisteren.

Er zit een volumeknop aan !

Ook Riccardo Fassi (een zeer sterke Oroveso), Fabián Lara (Flavio) en Maria Novella Malfatti (Clotilde) droegen in belangrijke mate aan de muzikale vreugde bij, terwijl het uitstekende Radio Filharmonisch Orkest en het prima Groot Omroepkoor onder leiding van Michele Mariotti deze opera in ZaterdagMatinee wederom tot een moment van genoeglijke muziekvreugde maakten. Mariotti liet de zangers echter niet altijd voldoende ruimte, en zaagde iets te vaak van Italiaans hout dikke, al te volumineuze planken.

Tot slot de vraag waar wij niet omheen kunnen: hoe werd “Casta diva” gezongen? Het is jammer dat deze tophit al zo vroeg in de opera ten gehore wordt gebracht. Wij hebben het concept “het lekkerste voor het laatst bewaren” al op vroege leeftijd tot leidend principe gemaakt. Er zijn geen mooiere sportmomenten dan die waarin Ajax met een penalty in de laatste minuut de wedstrijd beslist, liefst met een onterechte penalty. Maar bij Norma krijgen wij “Casta diva” als voorgerecht en niet als nagerecht geserveerd. Het is niet anders. Dus: Hoe was “Casta diva” ?  Naar innige tevredenheid, hoewel Gimadieva onzes inziens nooit een van de “grote Norma’s” zal worden, daarvoor misten de coloraturen de precisie en helderheid van bijv. Joan Sutherland. De afwezigheid van enige vorm van Callas-aanstelleritis was wel weer een duidelijk pluspunt.

Als u als operaliefhebber prijs stelt op de allerbeste uitvoeringen, concertant dus zonder regiehupsafladder, houd dan vooral de opera’s van de NTR ZaterdagMatinee in de gaten. Daar zult u geen spijt van hebben.

Olivier Keegel