DER ROSENKAVALIER

Der Rosenkavalier van Richard Strauss, reprise, bijgewoond op 13 april 2023, Muziekthater, DNO.

Muziek: Richard Strauss
Libretto: Hugo von Hofmannsthal

Muzikale leiding: Lorenzo Viotti; Die Feldmarschallin:  Maria Bengtsson; Der Baron Ochs auf Lerchenau: Christof Fischesser; Octavian Herr von Faninal:   Martin Gantner; Sophie: Nina Minasyan; Jungfer Marianne Leitmetzerin: Iris van Wijnen; Valzacchi: Marcel Reijans; Annina: Eva Kroon; Ein Polizeikommisar: Scott Wilde;  Haushofmeister der Feldmarschallin: Erik Slik; Haushofmeister bei Faninal: Ian Castro; Ein Notar: Alexander de Jong; Ein Wirt: Lucas van Lierop; Ein Sänger: Angel Romero; Drei adelige Waisen: Dana Ilia, Maria Kowan, Marieke Reuten; Eine Modistin: Tomoko Makuuchi; Ein Tierhändler: Richard Prada; Vier Lakeien: Frank Engel, Jorne van Bergeijk, Hans-Pieter Herman, Sander Heutinck; Hausknecht: Peter Arink

De Nationale Opera Studio; Nederlands Philharmonisch Orkest; Koor van De Nationale Opera o.l.v. Edward Ananian-Cooper; Nieuw Amsterdams Kinderkoor o.l.v. Pia Pleijsier; Regie: Jan Philipp Gloger

4****
4****

Toen wij in een kleurig verleden in New York verbleven voor zanglessen, bezochten wij een voorstelling van Der Rosenkavalier in de Metropolitan Opera. Veel geld bezaten wij niet, maar voor een paar dollar kon je een staanplaats bemachtigen. Luciano Pavarotti vertolkte die matinee de rol van de Italiaanse zanger. Dat was ons geluk, niet alleen omdat Pavarotti zou optreden, maar ook omdat na de eerste akte, met Pavarotti, een deel van het vermogende publiek vertrok en daarmee een keur aan eersterangs-plaatsen achterliet. Na de pauze zaten wij riant. Dirigent Carlos Kleiber liet ons alle hoeken van de kamer zien, van stormachtig tot verstild, legatissimo en staccato.

Zonder bravoure

Dirigent Viotti is meesterlijk in het spinnen van ragfijne en hypnotische momenten, met betekenisvolle vertragingen tot bijna-stilstand, maar als tegenhanger van deze fijnzinnigheid missen wij de bravoure, meeslepende stuwing, het vlees op de botten. Met name in de ouverture was de klank ons wat te mager, en het geheel wat traag. In de derde akte werd dat goedgemaakt, maar toch. Aan het NedPho zal het niet liggen, zij hebben alles in huis.

Aan de verschillende interieurs is veel aandacht besteed. Het ruime, lichte, in gedekte kleuren gestoffeerde vertrek van de Feldmarschallin staat in fel contrast met de patjepeeërige, opzichtige orangerie van de omhooggevallen Faninal. De in afschuwelijk pastelgroen en wit beklede ruimte, het personeel met slagroompruiken, werken positief op de lachspieren maar tegelijkertijd negatief op de maag.

Kitscherig standbeeld

Het klapstuk is een gigantisch kitscherig standbeeld van een wit paard, waarop Octavian zijn intrede doet. Zeg maar, de smaak van het oude geld, dat zich niet hoeft te bewijzen, versus het nieuwe, dat weet dat het nooit zal voldoen aan het eigen streven om erbij te horen.

De derde akte speelt zich af in de gang van een sekshotel, met deurtjes die de graaf een spookhuiservaring bezorgen.

Het licht werkt als uitdrukking van sfeer en emotie. Na de zonnige, verliefde morgen realiseert de Marschallin zich dat zij binnenkort te oud is voor haar jonge amant Octavian en beter zelf afstand kan doen; de lucht betrekt en regen valt langs de hoge ramen. Het onverdraaglijke licht in de feestzaal van Faninal maakt plaats voor een hoerig roze, met draaiende discobal die sterren door de zaal zendt, terwijl graaf Ochs op sokken een wals draait, mijmerend over zwoele nachten.

Alle karakters zijn goed uitgewerkt. Ontroering en humor zijn volop aanwezig. De drie vrouwelijke hoofdrollen zijn zeer geloofwaardig in hun temperament en passie. Het terzet uit de derde akte was van grote schoonheid, de stemmen versmolten, wat betekenisvol is. De Feldmarschallin (Maria Bengtsson) is een prachtige vrouw, heel waardig en kwetsbaar. Haar nobele sopraan heeft een ader van melancholie. In de middenstem is de klank soms wat smal, maar de akoestiek, we blijven het zeggen, werkt ook niet mee. Haar pianissimi zijn betoverend. Angela Brower speelt een ontwapenende Octavian. Haar stem draagt en jaagt, heeft the ring in de hoogte. Ze is een heerlijke Mariandel.

Nina Minasyan raakt ons in het hart in haar eerste scène. De stem draagt perfect en haar timbre heeft de brilliance, de heilige graal der zangers. En wat een temperament! Christof Fischesser is een prachtige Baron Ochs. Zijn zang en spel zijn eenheid, hij geeft zich voor honderd procent in zijn lachwekkende tennisoutfit, loopt naast zijn tennisschoenen van zelfwaardering. Een beetje stuitend vonden wij het bordje met ANGRY WHITE MALE, dat hij aan het slot omgehangen krijgt. Weliswaar is de aan lagerwal geraakte baron dom, lomp en onbeschoft, maar hij is ook deerniswekkend en naïef en zelfs sportief. Hij gunt Octavian een flirt met Sophie, deelt zijn goedkope wijn en junkfood met zijn gezelschap, hij laat zich om de tuin leiden. Wij hebben medelijden met deze witte man en vinden hem niet angry. Ook de zwoegende Herr Faninal (Martin Gantner), met zijn ambities, zijn van stress rood aangelopen gezicht (angry white-red man), zijn wit satijnen broek waaronder enorme lompe laarzen van de projectontwikkelaar uitsteken, wekt ons medelijden. Gelukkig draagt hij tijdens de ontknoping gewoon een spijkerbroek, en staat meteen in zijn waarde. Hij zingt voortreffelijk, zijn hoge bariton klinkt soms rechtuit tenorile, zoals de Italianen dat zeggen. Opvallend goed zijn Eva Kroon als Annina en Iris van Wijnen als Jungfer Marianne. Mooie stemmen, goed op orde en de zangeressen zijn zeer expressief en komisch in lichaamstaal en gezichtsuitdrukkingen.

Valzacchi (Marcel Reijans) is goed gezongen en geacteerd, zeer onderhoudend.

De Italiaanse zanger uit de eerste akte, tentoongesteld als een circusattractie, werd met veel goesting en uitstekende portamenti gebracht door Angel Romero. Twee kleine rollen vielen op door hun vocale schoonheid en vitaliteit: De hoedenverkoopster (Tomoko Makuuchi) en de politiecommissaris (Scott Wilde).

Het zootje ongeregeld dat op audiëntie komt bij de Marschallin, tot de bedelstaf geraakte individuen, antifa, straatmuzikanten, een alleenstaande tienermoeder, een hippie-goeroe die niet van Italiaanse zang houdt, doet denken aan de film Broadway Danny Rose. Deze mensen treden in de derde akte op als figuranten/schuldeisers om de Baron op zijn nummer te zetten. Dat doen zij met verve. Het kinderkoor is weer opvallend goed, wat een leuke acteurs en goede zangers zijn dat.

De hoofdprijs van het verhaal gaat naar de rozenverkoper, we zeggen niet hoe.

Hoofdpijndossier Muziektheater

De akoestiek in Het Muziektheater blijft een hoofdpijndossier. Hoever de stemmen dragen (hoorbaar zijn) ligt niet alleen aan hun vocale dispositie of techniek. Het decor, de diepte van het toneel, de plaats in de zaal halen fratsen uit, die aan een ongelijkmatige verdeling van de klank bijdragen. Ook instrumentaal kan het spoken: op een gegeven moment schetterden de trompetten achter onze rug tegen de achterwand. Het leek of een sectie van het orkest zich had afgesplitst en een eigen politieke partij was begonnen op het balkon.

Het was een mooie voorstelling met veel opschudding, humor, ontroering. Zoals gezegd missen we in de muziek de robuuste tegenhanger van alle poëzie en finesse. Rozen hebben ook mest nodig.

Esther Chayes