De steunpilaren van de opera wankelen
You can have any review automatically translated. Just click on the Translate button,
which you can find in the Google bar above this article.
Het valt niet te ontkennen, er gaan steeds minder mensen naar de opera. In de kwaliteitskrant Die Presse (sinds 1848) maakt musicoloog-muziekjournalist Wilhelm Sinkovicz de balans op en neemt daarbij München als voorbeeld. Had net zo goed Amsterdam kunnen zijn.
Reacties zijn welkom, bij voorkeur onder dit artikel en niet op Facebook, waarvan de meeste recensenten geen lid zijn.
Bezettingsgraad 99,5 %
In München werd het eerste jaar onder de nieuwe intendant afgesloten met het traditionele festival. Serge Dorny, die van de Opéra de Lyon naar München verhuisde, knutselde een riskant programma in elkaar met veel 20ste – en 21ste -eeuwse werken. Desondanks werd er toch nog een bezettingsgraad van 88 procent gehaald.
Wel gaan er geruchten dat de overgebleven kaartjes, net als bij DNO, goedkoop of gratis worden weggegeven. Opmerkelijk en pijnlijk was de geringe belangstelling in München voor Berlioz’ “Les Troyens”. Een recensent maakte melding van een al net zo opmerkelijk en pijnlijk feit: zelfs plaatsen voor de traditioneel altijd uitverkochte Rosenkavalier bleven leeg! De desbetreffende recensent was geschokt: hij had verwacht dat het publiek massaal zou toestromen, want was deze productie niet van de heilige Barrie Kosky?! Het Duitse recensentengilde prijst hem al sinds jaar en dag de hemel in.
Bejubelde intendanten
Niets is verderfelijker dan de loftuitingen aan “het vernieuwende” die tot misselijkwordens toe door Duitse recensenten worden uitgebraakt. Recensenten (niet allemaal 😊 ) hebben regisseurs tot de nieuwe operasterren gemaakt, en de intendanten tot de nieuwe helden verklaard. Wilhelm Sinkovicz noemt in zijn artikel in Die Presse intendant Nikolaus Bachler, die in 2008 aantrad als intendant bij de Bayerische Staatsoper. Bachler incorporeerde in zijn programmering usual suspects als Hans Neuenfels, Dmitri Tcherniakov, Martin Kušej, Krzysztof Warlikowski en Calixto Bieito. Lekker zooitje. Het gevolg was (wederom: zie DNO) dat er vrijwel geen enkele productie meer in het repertoire voorkwam die zonder inleidende cursus in verband kon worden gebracht met de titel en inhoud van de “oorspronkelijke” opera. (Ook hier weer een duidelijk overeenkomst met Amsterdam: zie b.v. Der Freischütz.)
Het publiek in München was gewaarschuwd, en er werd in de aanloop naar Der Rosenkavalier een petitie (daar worden de elitaire bovenbazen wrevelig van) ondertekend om de decors van de legendarische Otto Schenk-productie niet te vernietigen, zodat deze ooit weer opgegraven zouden kunnen worden als historische operamemorabilia.
Der Rosenkavalier, regie Otto Schenk
“Wozzeck”-enscenering “in het archief”?
Iets dergelijks, aldus Wilhelm Sinkovicz, gebeurde lang geleden ook in Wenen, toen de Wozzeck-productie van Oscar Fritz Schuh, met decors van Caspar Neher, in de onderste bureaula werd weggemoffeld om plaats te maken voor een nieuwe productie van Adolf Dresen. Indertijd deed de directie van de Bayerische Staatstheater de heilige belofte dat Nehers werk, van groot belang voor de theatergeschiedenis, te zijner tijd “gearchiveer” zou worden..
Uiteraard gebeurde dit niet. Zolang de bruikbare, zij het artistiek veel minder verfijnde, Dresen-productie beschikbaar was, werd er nog maar weinig aan Neher gedacht. Maar hoe spectaculair zou het zijn om te weten dat de Weense Wozzeck uit 2022, met veel goede wil te kwalificeren als “goedbedoeld”, vervangen kan worden door de esthetisch en intellectueel superieure versie van zijn voorganger? Hoe vaak zouden we in het recente verleden niet zo’n vangnet gewenst hebben? En hoe vaak zal er, nu en in de nabije toekomst, verlangd worden naar dit vangnet van “niet van deze tijd zijnde” prachtproducties? En, om nog even op München terug te komen, hoe vaak zal er de laatste jaren door het publiek in München niet hevig verlangd zijn naar een productie die als niet-urgent, niet-desoriënterend en niet-geactualiseerd uit het raam geflikkerd werd maar in het door operaliefhebbers geknoopte vangnet opgevangen werd?
Die Entführung, Orchester der Bayerischen Staatsoper, Karl Böhm, Edita Gruberova
En dan hebben we het nog niet eens over de muzikale component gehad. Juli in München betekende ooit uitvoeringen onder Karl Böhm en Carlos Kleiber en hele Wagner- en Richard Strauss-cycli onder leiding van Wolfgang Sawallisch. Addio, del passato bei sogni ridenti! Arabella en Rosenkavalier werden uitgevoerd conform het libretto van Hugo von Hofmannsthal. Als je het libretto van Da Ponte las, kreeg je een vrij duidelijk beeld waar Mozarts Figaro over ging. Er was geen enkele noodzaak om de pseudo-intellectuele boldoenerij (NL kampioen: DNO; runner-up: Spanga) door te worstelen om de naar de Nieuwerwetse Aanpasserij gebrachte opera’s te kunnen “duiden”.
Overigens: die voorstellingen waren uitverkocht. Toen.
Sorry hoor, maar het waarom mensen niet meer naar de opera gaan heeft veel meer oorzaken dan alleen maar “moderne” ensceneringen en dat het hele Wagner of Strauss repertoire niet meer binnen een kort tijdsbestek wordt opgevoerd door beroemde dirigenten. “Das war einmal”. Dat begint al bij de jeugd die niet meer met klassieke muziek wordt opgevoed en ook helaas niet meer de concentratie kan opbrengen om langer dan een uur naar een voorstelling te kijken. En of een moderner( jonger) publiek op de vele toch vaak oubollige producties zit te wachten vraag ik me af. Alles heeft met kwaliteit… Read more »
Ten burele van Opera Gazet klinkt altijd een extatisch gejuich op als het weer eens zover is. Jazeker! Het woord “oubollig” is weer eens gevallen. Er bestaat niet zoiets als een moderne enscenering, er is alleen onderscheid tussen librettogetrouwe ensceneringen (oubolligen als Zeffirelli en Schenk die het oorspronkelijke verhaal, het libretto dus, en de oorspronkelijke periode respecteren) en niet-librettogetrouw ensceneringen, d.w.z. lijkenpikkerij: misbruik van de compositie maken om “een (politiek) standpunt”, “een diepere bedoeling””, maar meestal gewoon het ego van de regisseur centraal te stellen. Er is niets tegen om de modernste theatertechnieken in stelling te brengen (wat ook wel… Read more »
https://youtu.be/6qPXe6vwnxY
Ja. wat zullen we zeggen, einde van operatijd in Europa? hoop van niet, er zijn gelukkig ook nog steden en opera huizen die wel een goede opera met goede bezetting en goede regisseurs aantrekken, er zal wel een bezinning komen waarom er in goede huize zoals Bayreuth, DNO, Parijs, zulke vreemde producties op het toneel verschijnen. dacht echt ik nog niet in Bayreuth ga ik dan die Gotterdammerung on line bekijken……….
Jawel Fred, er zal wel een bezinning komen. Ik vind bovenstaande berichten van het front heel hoopgevend. Voor mij als 82-jarige begint de tijd ook wel te dringen.
Beste K ersten van den Berg, heeft u de bijdrage van Rusalka gelezen in ”Ah..La Maledizione”? Als er zo met de zangers wordt omgesprongen, heeft bezinning geen nut, tenzij het doorwerkt naar de situatie van de zangers. De uitwas van het regietheater is al erg genoeg, maar als het zo sterk ten koste gaat van de zangers, dan wordt de boom aan de wortels omgezaagd. Dat zou inderdaad uiteindelijk het einde van de opera kunnen zijn.
Ik citeerde Freds term bezinning, in de betekenis van tot bezinning komen, wat betekent: na een dwaling tot inkeer komen. Mijn instemming hiermee in de vorm van: Ik vind bovenstaande berichten – o.a. over de orkaan van boegeroep in Bayreuth – van het FRONT heel hoopgevend ging verder. Er moet een revolutie komen tegen de dictatuur van de trash-regisseur. Vanuit de zaal èn vanaf het podium. Incidenteel lees je in een interview met een operazanger over zijn weerzin tegen die trash-producties. Het is dan altijd een gearriveerde topzanger als Domingo, die zich die uitspraken veroorloven kan. Olivier Keegels Frappez Toujours… Read more »
Dank voor uw reactie. Ja, de hoop moet men nooit opgeven, De uitwassen van het regietheater zullen ooit toch wel hun tijd gehad hebben.
”Incidenteel lees je in een interview met een operazanger over zijn weerzin tegen die trash producties”, maar even zo vaak lees je dat ze die producties verdedigen. Enfin, de tijd zal het leren.
Inderdaad, het ligt genuanceerder. Kaufmann bv. zegt er ook niet vies van te zijn. Trashproducties zijn overigens iets anders dan niet geheel librettodekkende producties, zoals de DNO Tosca (Kosky) van vier maand geleden. U en ik zijn in dat opzicht niet van Olivier Keegels orthodoxie maar de rekkelijke opvatting toegedaan van Esther Chayes: ook voor regie 5 sterren voor die Tosca.
Ja, daarover zijn we het eens. En het siert heer Keegel dat hij Esther Chayes ook de ruimte geeft. De vraag is wel: waar ligt de grens tussen trash en vrijheid? Wat mij betreft: als niet de letter, maar wel de geest van het libretto wordt gerespecteerd (en daar zijn argumenten voor te geven), dan is het artistieke vrijheid. Als de handeling onherkenbaar wordt, is het trash. Maar er zijn geen harde regels voor te geven, een en ander blijft subjectief.
Ik denk wel eens: wat zou het geweldig zijn als een toonaangevend operahuis als DNO, verlicht despoot zijnde, de uitdaging aan zou gaan om een zeer gedegen consumentenopiniepeiling uit te laten voeren. Ik wed dat onze huidige minister van Cultuur daarvoor subsidie zou willen verlenen.
Uitstekend idee! Maar dat durven ze (nog) niet aan: eerst moet de omvolking van het operapubliek voltooid zijn. Komt in het vizier als 80-90% van het DNO-publiek nog nooit een librettogetrouwe uitvoering heeft gezien en d’Oprechte Operaliefhebber definitief afgehaakt of dood is.
Zag vandaag via een livestream vanuit Bayreuth de Götterdämmerung. Muzikaal van goed tot uitstekend. Maar mijn hemel … die enscenering!! Verschrikkelijk!!!
Het regieteam werd beloond met een minutenlang en oorverdovend boegeroep.
Vermoed dat deze Ring een paar jaar mee moet. Zou me dan ook niet verbazen als de komende jaren veel stoelen onbezet zullen blijven bij deze productie. Hoe houd je het operapubliek buiten de deur? Zo dus!
Ook ik had het genoegen de livestream van de Götterdämmerung bij te wonen. Het was overweldigend! Dan doel ik met name op de orkaan van boegeroep na afloop van het eerste bedrijf. Uit 1500 kelen, schat ik. Maar dat is het premièrepubliek in Bayreuth wel toevertrouwd. Valentin Schwarz, onthoud die naam. Die gaat het helemaal maken, vrees ik. Verder was het genoeglijk toeven in het Filmtheater Voorschoten. 15 euro voor een kaartje, inclusief een glas prosecco en een gevuld eitje. En inderdaad muzikaal goed tot uitstekend.