JOPIE. Wij herinneren het ons nog heel goed, 16 februari 2008 was een zaterdag, en de dag tevoren had Ajax met 6-2 van Sparta gewonnen. Op deze dus zorgeloze zaterdag begaven wij ons naar Amersfoort (eigen land kan prachtig zijn!) waar wij bij theater De Flint in een waar oorlogsgebied terechtkwamen. ME, honden, een opgefokte menigte die in twee kampen verdeeld leek te zijn. Aanhoudingen door de politie, eieren gooiende semi-rurale hooligans. Spandoeken, fakkels… Kamp Amersfoort was toch al geruime tijd ontzet, zo bevreemdden wij ons.
You can have any review automatically translated. Click the Google Translate button (“Vertalen”), which can be found at the top right of the page. In the Contact Page, the button is in the right column. Select your language at the upper left.
Wat was hier dan aan de hand? Wel, het bleek een zaak van nationale veiligheid. Van ernstige, verontrustende proporties. Er vond die avond namelijk een optreden plaats van de 104-jarige liedjeszanger Johannes Heesters, ook wel “Jopie” genoemd. Men vreesde blijkbaar een staatsgreep, met de heer Heesters als een tweede Boris Jeltsin op een tank, de meute oproepend naar Den Haag op te trekken.
Er waren dus twee kampen: extreemlinkse activisten van o.a. de Nieuwe Communistische Partij Nederland, gekleed in echte arbeiderskleding, aan de ene kant, en aan de andere kant een wat minder eenvoudig te duiden groep strijdlustigen, die, naar ik later uit de pers vernam, “radicaalrechtsen” waren. Ik meende zeker twee of drie “radicaalrechtsen” te herkennen, van de dag tevoren, toen we (=Ajax) tegen Sparta speelden. Wij waren zeker één helft radicaalrechts, maar dat draaide in de tweede helft 180 graden, toen Ajax naar links speelde.
Er was een comité van verontruste burgers met het hart op de juiste plaats, dat met een spandoek “Heesters Raus” zwaaide. De taal van de slogan leek ons echter niet geheel te rijmen met de inhoud. Als het gevaar Heesters Nederland zou moeten verlaten, waarom dan deze hartenkreet neergepend in het Duits?
Om binnen te komen werd men drangheksgewijs voortgedreven, men werd gefouilleerd, het paspoort werd gecontroleerd, en toen wij om de spanning wat te breken een guitig “Ausweis bitte!” in de groep gooiden, werd ons toegevoegd: “U kunt ook meteen mee naar het bureau!” Men had onze intenties en vigerende sympathieën en antipathieën volkomen verkeerd ingeschat.
Eenmaal in de zaal, het leek wel een personeelsbijeenkomst van dameskapsalon “Ga Niet Zelf Kutte, Bel Raymond Rutte”, heerste een opgeluchte en uitgelaten stemming. We waren ontsnapt aan de Amersfoortse trotskisten en de toch al wat op leeftijd zijnde troubadour Johan Heesters werd hartelijk onthaald, Staande ovaties en bravo’s voor Jopie.
U moet weten, Heesters werd in Amersfoort geboren (vandaar), in 1903, dus deze rasartiest was ver over de honderd. Dat maakte indruk, de laatste bejaarde die wij op het toneel hadden gezien was Lenny Kuhr.
Johan (Johannes) Heesters, Oode aan de Westertoren, uit de film Bleeke Bet, 1934
Heesters was een getalenteerd ventje: hij ging in 1921 aan het toneel, en in 1924 had hij een bijrol in de film Cirque hollandais. Onvergetelijk was zijn rol in Bleeke Bet, waarin hij het lied “O mooie Westertoren” onsterfelijk maakte. Zie filmpje en hoor het herkenbare timbre, dat ruim 80 jaar later nog steeds aanwezig was.
In 1934 debuteerde Heesters bij de Wiener Volksoper in misschien wel de beste operette ooit geschreven, Carl Millöckers Der Bettelstudent. Lotte de Beer was nog in geen velden of wegen te bekennen. Vroeger was niet alles beter, maar veel wel. In 1936 verhuisde Heesters naar Berlijn, en in 1938 zong hij voor het eerst de rol van Graaf Danilo in de operette Die lustige Witwe van Franz Lehár, een signature role die 35 jaar zijn handelsmerk zou zijn. En inderdaad, de beste Danilo ooit, met zijn hoge hoed, jacquet en witte shawl een volkomen harmonieuze samensmelting van vertolker en vertolkte.
Terug naar de protesten van Betrokken Mensen. Heesters trad voor en tijdens de oorlog op in Duitse films en theaters. Adolf Hitler was een fan en bezocht zijn voorstellingen meerdere malen. Op 21 mei 1941 bezocht Heesters het concentratiekamp Dachau, daartoe gedwongen door de nazi-propaganda. Heesters bezwoer nooit in Dachau te hebben opgetreden, maar de naam ‘Heesters SS’ was geboren.
Er kwamen zogenaamde bewijzen, in de vorm van foto’s, maar ook op de foto’s was geen optreden van Heesters te zien. Er was één (1) getuige die wel bij een optreden van Johannes Heester in Dachau aanwezig zou zijn geweest, maar zijn verhaal was onduidelijk en onsamenhangend. Er kwam in 2008, het jaar van Amersfoort, tot een rechtszaak. De rechter oordeelde dat de waarheid hierover waarschijnlijk nooit meer te achterhalen zou zijn.
Op 3 december 2008 werd de bejaarde operettezanger nog een gluiperig kunstje geflikt bij De Wereld Draait Door, door Jakhals (lees: rat) Erik Dijkstra. De redactie van De Wereld Draait Door had toegezegd dat het interview alleen maar over de verjaardag van Heesters zou gaan. Hoe de VARA met afspraken omgaat, weten we sinds Peter R. de Vries allemaal. Het lukte Dijkstra om de lichtelijk verwarde Heesters te laten zeggen dat Hitler “ein guter Kerl” was. Voor hém persoonlijk, bedoelde Heesters. In het interview zei hij zich nooit erg met politiek te hebben beziggehouden en Hitler nauwelijks persoonlijk gekend te hebben. Passages waarin Heesters afstand nam van het naziregime, werden uit het interview geknipt. De VARA, ‘de omroep van het vrije woord’, begrijpt u?”
Lik op stuk! Een 100-plusser naaien gaat DWDD beter af.
De Duitse historicus Ingo Schiweck noemde de commotie rond de 104-jarige belachelijk. “Ja, Hitler was een fan van Heesters, maar was dat Heesters schuld? De Nederlanders hebben Heesters als zondebok bestempeld. Nederland, dat zich op enkele uitzonderingen na keurig naar de Duitse bezetting schikte, werkte in het algemeen gewoon door terwijl de Joden massaal naar Auschwitz werden gedeporteerd.”
In december 2011 schreef de Groene Amsterdammer: “Niet alleen Cinema & Theater, maar het gros van de Nederlandse journalistiek werkte door, collectief ingelijfd bij de Kultuurkamer. Zo ook de schrijver Ed. Hoornik, als kunstredacteur van het door een SS’er geleide Handelsblad. Voor zijn krant interviewde hij NSB-kopstukken, die hij dan als ‘zuiveren Nederlander’ typeerde, om ze vervolgens hun gif te laten spuien.
Door een speling van het lot werd Ed. Hoornik na de oorlog als slachtoffer gezien, en Johan Heesters als dader. Het trefwoord hierbij is ‘Dachau’. Hoornik belandde als gevangene in dit concentratiekamp, door een misverstand. Zijn collega-schrijver Harry Mulisch zei daarover in 2007: ‘Hoornik heeft geboft dat hij in Dachau terecht is gekomen – per ongeluk.’ Want Dachau werd Hoorniks toegangskaartje tot het kunstredacteurschap van Vrij Nederland. Niemand leek zich Hoorniks besmette Handelsblad-stukken te herinneren, ook Mulisch niet.”
De films van Johan Heesters werden door de geallieerden niet als nazipropaganda beschouwd: Heesters kon zijn carrière gewoon voortzetten. Rond 1960 hield hij de filmwereld voor gezien, en concentreerde hij zich op langspeelplaten en televisieoptredens. In 1963 trad hij nog een keer op in Carré, in de toneelversie van The Sound of Music. “Heesters SS! Heesters SS!” klonk het uit de kelen van de naoorlogse verzetshelden. Heesters ging terug naar Duitsland. In 2008 (een actief jaar voor de 100-plusser) speelde hij nog in Im weißen Rößl.
Heesters overleed op 108-jarige leeftijd.
Reacties
Ook in de reacties op zijn overlijden weerklonk zowel lof als kritiek. Directeur Henk Scholten van het Theater Instituut Nederland (TIN) prees hem als “een van de belangrijkste uitvoerende operettezangers die Nederland heeft gekend. En het is heel bijzonder dat hij tot aan zijn dood is blijven optreden.” Oud-directeur Pieter Erkelens van theater De Flint noemde Heesters “van onschatbare waarde voor de Nederlandse theatergeschiedenis. Er zijn maar weinig Nederlanders die internationaal gezien zo’n waardering hebben geoogst voor hun werk.”
Zo zie je maar, als je je vierkant opstelde achter de massamoordenaar Stalin, kon je tot in de jaren 90 nog heel aardig wegkomen met een mooi politiek baantje; als je een paar Duitse liedjes zong, werd je door talloos veel miljoenen, allen oud-verzetsstrijders, verketterd tot ver over je 100e levensjaar.
Olivier Keegel
7 februari 2021
We like to get in touch with our readers. Please add a comment under this article and/or rate the article with 1 to 5 stars. Scroll down.
Een artikel uit 2021 dat een rel uit 2008 ophaalt wordt opnieuw gepubliceerd om vooral de oude wonden open te houden. Walgelijk. Wie wilt u hiermee nu nog treffen? De man heeft buiten Nederland een normale carrière kunnen hebben en mag daarmee tevreden zijn, dunkt me.
Hoe weet u dat de publicatie voortkwam uit het verlangen om “oude wonden open te houden”? Wie zegt dat ik iemand wil “treffen” ? En welke “oude wonden” zijn Heesters, of iemand die over Heesters schrijft, aan te rekenen? Ik geloof niet dat de heer Heesters ooit enige ontevredenheid over zijn mooie carrière heeft geuit, dus uw laatste zin is ook volkomen onbegrijpelijk.