BORIS GODOENOV IN LA SCALA

Boris Godoenov  

Boris Godunov van Modest Petrovich Mussorgsky, opera in vier bedrijven (versie 1869). Libretto van Modest Petrovich Mussorgsky. Teatro alla Scala, nieuwe productie. Bijgewoond door Opera Gazet: 7 december, première.

Dirigent    Riccardo Chailly
Regie         Kasper Holten
Teatro alla Scala Orchestra & Chorus

Boris Godoenov, Ildar Abdrazakov; Fydor, Lilly Jørstad; Kseniya, Anna Denisova; De nanny, Agnieszka Rehlis; Vasiliy Shuiski, Norbert Ernst; Shchelkalov, Alexey Markov; Pimen, Ain Anger; Grigorij Otrepev, Dmitry Golovnin; Varlaam, Stanislav Trofimov; Misail, Alexander Kravets; Herbergier, Maria Barakova; De yuródivïy,  Yaroslav Abaimov; Bewaker, Oleg Budaratskiy; Mityukha, Roman Astakhov; Hof-boyar,    Vassily Solodkyy

Moessorgski’s verontrustende fresco over de wreedheid en eenzaamheid van de macht, geïnspireerd door Poesjkin, heeft een sterke band met La Scala: hier beleefde Boris Godoenov in 1909 de Italiaanse première. Claudio Abbado zette op 7 december 1979 zijn naam op een gedenkwaardige editie in een regie van Joeri Ljoebimov. Abbado werd bijgestaan door Riccardo Chailly, die nu voor het eerst dit werk van diepe menselijkheid en persoonlijk drama dirigeert. Chailly koos voor de oer-versie van Boris Godoenov. De regie van Kasper Holten, voormalig directeur van Covent Garden, voegt een blik op de Russische  geschiedenis toe, waardoor de emotionele ervaring wordt versterkt met een reflectie op de waarde van het geheugen en het afleggen van getuigenissen.

De Scala opende het seizoen 2022-2023 met Boris Godoenov, in de versie van 1869: de zogenaamde oer-Boris, die al 25 jaar de populairste versie is in operahuizen over de hele wereld.

Riccardo Chailly, muziekdirecteur van La Scala, piekte met een van zijn mooiste uitvoeringen. Opvallend was in de eerste plaats het zorgvuldig uitgevoerde samenspel van het orkest, met een uitstekende balans tussen precisie en expressiviteit, klankkleurgetrouwheid en theatrale effectiviteit. Van essentieel belang was ook Chailly’s constante vermogen om samen met de zangers te “ademen”: Chailly begeleidde en ondersteunde de stemmen op bewonderenswaardige wijze.

Orkest en koor van het Teatro alla Scala opereerden op hetzelfde topniveau; wereldklasse. Zij vertolkten als het ware een tweede hoofdrolspeler in deze opera. Een van de meest indrukwekkende scènes was die van de Onschuldige, in de vierde akte, met het wanhopige smeken om brood. Het volk wordt in al zijn wisselende stemmingen vertegenwoordigd door het koor. Wij hebben de gevoelens en plotselinge stemmingswisselingen nooit beter gehoord dan hier door het koor van La Scala.

Abdrazakov, een fantastische Boris Godoenov

Ildar Abdrazakov leverde een werkelijk voortreffelijke prestatie. Hoewel zijn stem niet kan worden vergeleken met de beroemde bassen uit het verleden, zoals Ghiaurov of Pinza, kan zijn interpretatie dat wel. Het laatste deel van het werk, met daarin de dood van Boris, wordt fluisterend maar prachtig gezongen. De zang “vervalt” hier niet in spraak. Het is gemakkelijk om de grenzen op te zoeken met spraak, of, erger nog, een doodsreutel te laten horen om maar te proberen extreem expressief te zijn. Abdrazakov geeft een vlekkeloze vocale interpretatie en toont een diepe muzikaliteit in zijn nobele vertolking van deze rol.  Zijn stem vervormt nooit in het groteske; hij blijft altijd in zijn karakter tot het laatste ondraaglijke delirium dat hem naar de dood leidt.

Over het geheel genomen was de rest van de cast uitstekend en zeer goed op elkaar ingespeeld. Ain Anger, de monnik Pimen, is een beetje oppervlakkig in de eerste van zijn twee scènes, maar zeer scherp in de tweede; Trofimov zorgde voor een uitstekend gezongen Broeder Varlaam, ingetogener dan gewoonlijk, een pluspunt. Norbert Ernst is een uitstekende Prins Vasilij Ivanovitsj Sjuiskij en de kleine rol van de valse Dmitry was in goede handen bij Dmitry Golovnin.

Helaas was wat wij te zien kregen niet van hetzelfde niveau als wat via het gehoor tot ons kwam. Het toneelbeeld wordt gedomineerd door een enorm perkament dat de stroom van de geschiedenis symboliseert; verschillende personages schrijven er hun versie van de feiten op. Het is de kroniek van Pimen, die voortdurend wordt gecensureerd door het establishment.

Als een constante nachtmerrie voor de tsaar is de bebloede geest van de kleine tsarevich Dmitry, vermoord door Boris, voortdurend op het toneel aanwezig om hem aan zijn schuld te herinneren, totdat later in het stuk zelfs zijn eigen kinderen onder het bloed verschijnen.  Wij vonden deze wending niet bijzonder geslaagd: het is alleen Boris die de geest ziet, niet het publiek, niet de andere personages. Het is een strikt individuele emotie van Boris, die weliswaar bekend is, maar absoluut persoonlijk is en blijft.

Een tikkeltje armoedig is de scène van Boris en zijn zonen. Aan het eind wordt Boris doodgestoken. Waarom? Door wie?  Wel heel mooi is echter de kroningsscène, met passende kostuums en fraaie belichting; helaas verschijnen er in het tweede bedrijf weer eens moderne pakken. De regie zit de muziek weliswaar niet in de weg, maar helpt niet om Boris Godoenov echt te begrijpen.

Er waren ovaties voor de hele cast: een triomf voor dirigent Riccardo Chailly, voor het koor onder de bewonderenswaardige leiding van Alberto Malazzi en natuurlijk voor Ildar Abdrazakov, een fantastische Boris Godoenov.

Federico Rota

Do you have a comment? You can post it in the space below. Facebook comments are NOT read by most of our reviewers.